Το να γνωρίζει κανείς
και να μιλάει δύο ξένες γλώσσες δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα με το
να γνωρίζει την τέχνη/επιστήμη της μετάφρασης. Πρόκειται για μία
εξειδικευμένη και ταυτόχρονα εξαιρετικής ευρύτητας δεξιότητα την οποία
οι επαγγελματίες του είδους εργάζονται πολύ σκληρά για να την
αναπτύξουν.
Στο εξαιρετικό τους βιβλίο με τίτλο «Found in translation» (εκδ. Perigee trade), κατ' αντιδιαστολή προς το κινηματογραφικό «Lost in translation» [«Χαμένοι στη μετάφραση»] της Σοφία Κόπολα, οι επαγγελματίες μεταφραστές Nataly Kelly και Jost Zetzsche μας ξεναγούν στον υπέροχο, δύσκολο και πολύπλοκο κόσμο της μετάφρασης, παραθέτοντας περιστατικά και ιστορίες που μαρτυρούν
τη σπουδαιότητα του έργου του μεταφραστή, καθώς και τις επιπτώσεις των λαθών στην απόδοση όρων και εννοιών.
Πέρα από αυτή την καθαρά περιπτωσιολογική διάστασή του, το βιβλίο είναι και μία έξοχη εισαγωγή σε θεμελιακά ζητήματα που άπτονται της φύσης της γλώσσας και του τρόπου με τον οποίο επιδρά διαμορφωτικά στις δομές της πραγματικότητάς μας.
Ακολουθούν μερικές τέτοιες ιστορίες ιστορικών «σφαλμάτων» που προκάλεσαν τουλάχιστον σύγχυση:
-Το 1980, ο 18χρονος Ουίλι Ραμίρεζ εισήχθη σε νοσοκομείο της Φλόριντα σε κωματώδη κατάσταση. Συγγενείς και φίλοι του νεαρού προσπάθησαν να περιγράψουν την κατάστασή του στους γιατρούς που τον ανέλαβαν, με τη διαφορά όμως ότι μιλούσαν μονάχα ισπανικά. Χρέη διερμηνέα μεταξύ των δύο μερών ανέλαβε να εκτελέσει κάποιο δίγλωσσο μέλος του προσωπικού, το οποίο απέδωσε λανθασμένα τη λέξη «intoxicado» [«δηλητηριασμένος»] με την αγγλική «intoxicated» [«υπό την επήρρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών»].
Συγκεκριμένα, η ισπανική λέξη αν και είναι ηχητικά παρεμφερής της αντίστοιχης αγγλικής, ωστόσο φέρει διαφορετικές συνδηλώσεις από εκείνες της υπερβολικής χρήσης αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών. Κι ενώ ο νεαρός έπασχε από ενδοεγκεφαλική αιμορραγία, οι γιατροί μεταχειρίστηκαν την περίπτωση ως εάν να επρόκειτο για απλό περιστατικό υπερβολικής χρήσης ουσιών, δεδομένων και των παραπλανητικά όμοιων συμπτωμάτων.
Εξαιτίας της λανθασμένης θεραπείας που δέχτηκε, ο 18χρονος Ραμίρεζ έμεινε τετραπληγικός, δεχόμενος αποζημίωση 71 εκ. δολαρίων.
-To 2009 η τράπεζα HSBC υποχρεώθηκε να πραγματοποιήσει εκστρατεία επαναπροώθησης, ύψους 10 εκ. δολαρίων, προκειμένου να αποκαταστήσει τη ζημιά η οποία προκλήθηκε από την εσφαλμένη απόδοση σε πολλές χώρες του σλόγκαν «Assume nothing» [«Μην εικάζεις τίποτα»] ως «Do nothing» [«μην κάνεις τίποτα»].
-Ο πανικός ο οποίος προκλήθηκε στον κόσμο των επενδύσεων και των χρηματιστηριακών συναλλαγών είχε ως συνέπεια την πτώση της αξίας του δολαρίου, εξαιτίας της ανεπαρκούς μετάφρασης στα αγγλικά ενός άρθρου του Guan Xiangdong της Κινεζικής Ειδησεογραφικής Υπηρεσίας.
To πρωτότυπο κείμενο του άρθρου ήταν μία απλή, υπό μορφή εικασίας περίληψη ορισμένων οικονομικών αναφορών, την οποία ο μεταφραστής απέδωσε, προσδίδοντάς της μεγαλύτερη βαρύτητα, αυστηρότητα και στόμφο απ' όσο πραγματικά είχε.
-Όταν στη δεκαετία του '50 οι εταιρείες σοκολατοποιίας άρχισαν να ενθαρρύνουν το καταναλωτικό κοινό της Ιαπωνίας να γιορτάζει την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, η κακή μετάφραση από μία εταιρεία έδωσε στους ανθρώπους την ιδέα ότι είθισται οι γυναίκες να προσφέρουν στους άντρες σοκολάτες. Πράγμα που εξακολουθεί να συμβαίνει μέχρι σήμερα, προς όφελος φυσικά των εταιρειών.
-Το 1840, η βρετανική κυβέρνηση σύναψε συμφωνία με τους αρχηγούς των ιθαγενών Μαορί της Νέας Ζηλανδίας. Οι Μαορί επιζητούσαν προστασία από τις επιδρομές καταδίκων, ναυτικών και εμπόρων στα χωριά τους, ενώ οι Βρετανοί από την πλευρά τους επιζητούσαν να επεκτείνουν τις αποικιακές κτήσεις τους.
H συνθήκη του Waitangi συντάχθηκε και τα δύο μέρη συμφώνησαν και την υπέγραψαν. Με τη διαφορά όμως ότι υπέγραφαν δύο κατ' ουσίαν διαφορετικά έγγραφα, καθώς σύμφωνα με την αγγλική εκδοχή του κειμένου, οι Μαορί υποχρεούνταν να «εκχωρήσουν στην Αυτού Μεγαλειότητα την Βασίλισσα της Αγγλίας κατ' απόλυτο τρόπο και δίχως επιφύλαξη κάθε δικαίωμα και εξουσία Κυριαρχίας», ενώ η μετάφραση των Μαορί, την οποία είχε επιμεληθεί ένας Βρετανός ιεραπόστολος, προέβλεπε την εκχώρηση της διακυβέρνησης και όχι της κυριαρχίας.
Οι Μαορί πίστευαν ότι με αυτό τον τρόπο αποκτούσαν ένα νομικό σύστημα, διατηρώντας ωστόσο το δικαίωμά τους να εξουσιάζουν τους εαυτούς τους.
Τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όμως ακριβώς έτσι και, ακόμα και σήμερα, γενιές ολόκληρες μετά την υπογραφή της συνθήκης, τα προβλήματα σχετικά με το ακριβές νόημά της εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο νομικών διαμαχών
ΠΗΓΗ
