June 2013 ~ linguae scriptaque

Ενδιαφέρον...Πώς μερικές μεταφραστικές «γκάφες» οδήγησαν σε ιστορικές παρεξηγήσεις!

Το να γνωρίζει κανείς και να μιλάει δύο ξένες γλώσσες δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα με το να γνωρίζει την τέχνη/επιστήμη της μετάφρασης. Πρόκειται για μία εξειδικευμένη και ταυτόχρονα εξαιρετικής ευρύτητας δεξιότητα την οποία οι επαγγελματίες του είδους εργάζονται πολύ σκληρά για να την αναπτύξουν.

Στο εξαιρετικό τους βιβλίο με τίτλο «Found in translation» (εκδ. Perigee trade), κατ' αντιδιαστολή προς το κινηματογραφικό «Lost in translation» [«Χαμένοι στη μετάφραση»] της Σοφία Κόπολα, οι επαγγελματίες μεταφραστές Nataly Kelly και Jost Zetzsche μας ξεναγούν στον υπέροχο, δύσκολο και πολύπλοκο κόσμο της μετάφρασης, παραθέτοντας περιστατικά και ιστορίες που μαρτυρούν
τη σπουδαιότητα του έργου του μεταφραστή, καθώς και τις επιπτώσεις των λαθών στην απόδοση όρων και εννοιών.
Πέρα από αυτή την καθαρά περιπτωσιολογική διάστασή του, το βιβλίο είναι και μία έξοχη εισαγωγή σε θεμελιακά ζητήματα που άπτονται της φύσης της γλώσσας και του τρόπου με τον οποίο επιδρά διαμορφωτικά στις δομές της πραγματικότητάς μας.
Ακολουθούν μερικές τέτοιες ιστορίες ιστορικών «σφαλμάτων» που προκάλεσαν τουλάχιστον σύγχυση:
-Το 1980, ο 18χρονος Ουίλι Ραμίρεζ εισήχθη σε νοσοκομείο της Φλόριντα σε κωματώδη κατάσταση. Συγγενείς και φίλοι του νεαρού προσπάθησαν να περιγράψουν την κατάστασή του στους γιατρούς που τον ανέλαβαν, με τη διαφορά όμως ότι μιλούσαν μονάχα ισπανικά. Χρέη διερμηνέα μεταξύ των δύο μερών ανέλαβε να εκτελέσει κάποιο δίγλωσσο μέλος του προσωπικού, το οποίο απέδωσε λανθασμένα τη λέξη «intoxicado» [«δηλητηριασμένος»] με την αγγλική «intoxicated» [«υπό την επήρρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών»].
Συγκεκριμένα, η ισπανική λέξη αν και είναι ηχητικά παρεμφερής της αντίστοιχης αγγλικής, ωστόσο φέρει διαφορετικές συνδηλώσεις από εκείνες της υπερβολικής χρήσης αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών. Κι ενώ ο νεαρός έπασχε από ενδοεγκεφαλική αιμορραγία, οι γιατροί μεταχειρίστηκαν την περίπτωση ως εάν να επρόκειτο για απλό περιστατικό υπερβολικής χρήσης ουσιών, δεδομένων και των παραπλανητικά όμοιων συμπτωμάτων.
Εξαιτίας της λανθασμένης θεραπείας που δέχτηκε, ο 18χρονος Ραμίρεζ έμεινε τετραπληγικός, δεχόμενος αποζημίωση 71 εκ. δολαρίων.
-To 2009 η τράπεζα HSBC υποχρεώθηκε να πραγματοποιήσει εκστρατεία επαναπροώθησης, ύψους 10 εκ. δολαρίων, προκειμένου να αποκαταστήσει τη ζημιά η οποία προκλήθηκε από την εσφαλμένη απόδοση σε πολλές χώρες του σλόγκαν «Assume nothing» [«Μην εικάζεις τίποτα»] ως «Do nothing» [«μην κάνεις τίποτα»].
-Ο πανικός ο οποίος προκλήθηκε στον κόσμο των επενδύσεων και των χρηματιστηριακών συναλλαγών είχε ως συνέπεια την πτώση της αξίας του δολαρίου, εξαιτίας της ανεπαρκούς μετάφρασης στα αγγλικά ενός άρθρου του Guan Xiangdong της Κινεζικής Ειδησεογραφικής Υπηρεσίας.
To πρωτότυπο κείμενο του άρθρου ήταν μία απλή, υπό μορφή εικασίας περίληψη ορισμένων οικονομικών αναφορών, την οποία ο μεταφραστής απέδωσε, προσδίδοντάς της μεγαλύτερη βαρύτητα, αυστηρότητα και στόμφο απ' όσο πραγματικά είχε.
-Όταν στη δεκαετία του '50 οι εταιρείες σοκολατοποιίας άρχισαν να ενθαρρύνουν το καταναλωτικό κοινό της Ιαπωνίας να γιορτάζει την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, η κακή μετάφραση από μία εταιρεία έδωσε στους ανθρώπους την ιδέα ότι είθισται οι γυναίκες να προσφέρουν στους άντρες σοκολάτες. Πράγμα που εξακολουθεί να συμβαίνει μέχρι σήμερα, προς όφελος φυσικά των εταιρειών.
-Το 1840, η βρετανική κυβέρνηση σύναψε συμφωνία με τους αρχηγούς των ιθαγενών Μαορί της Νέας Ζηλανδίας. Οι Μαορί επιζητούσαν προστασία από τις επιδρομές καταδίκων, ναυτικών και εμπόρων στα χωριά τους, ενώ οι Βρετανοί από την πλευρά τους επιζητούσαν να επεκτείνουν τις αποικιακές κτήσεις τους.
H συνθήκη του Waitangi συντάχθηκε και τα δύο μέρη συμφώνησαν και την υπέγραψαν. Με τη διαφορά όμως ότι υπέγραφαν δύο κατ' ουσίαν διαφορετικά έγγραφα, καθώς σύμφωνα με την αγγλική εκδοχή του κειμένου, οι Μαορί υποχρεούνταν να «εκχωρήσουν στην Αυτού Μεγαλειότητα την Βασίλισσα της Αγγλίας κατ' απόλυτο τρόπο και δίχως επιφύλαξη κάθε δικαίωμα και εξουσία Κυριαρχίας», ενώ η μετάφραση των Μαορί, την οποία είχε επιμεληθεί ένας Βρετανός ιεραπόστολος, προέβλεπε την εκχώρηση της διακυβέρνησης και όχι της κυριαρχίας.
Οι Μαορί πίστευαν ότι με αυτό τον τρόπο αποκτούσαν ένα νομικό σύστημα, διατηρώντας ωστόσο το δικαίωμά τους να εξουσιάζουν τους εαυτούς τους.

Τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όμως ακριβώς έτσι και, ακόμα και σήμερα, γενιές ολόκληρες μετά την υπογραφή της συνθήκης, τα προβλήματα σχετικά με το ακριβές νόημά της εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο νομικών διαμαχών

ΠΗΓΗ

πηγή

Αμερικανίδα αρχαιολόγος άνοιξε το δρόμο για την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β.

άρθρα, γραμμική β

Στο φως ο άγνωστος έως σήμερα ρόλος της Αλις Κόμπερ

Αμερικανίδα αρχαιολόγος άνοιξε το δρόμο για την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β.

Η Αλις Κόμπερ σε μία από τις ελάχιστες φωτογραφίες της. Αριστερά πήλινη πινακίδα σε Γραμμική Β γραφή, από αυτές που ανακάλυψε γύρω στο 1900 στην Κνωσό, έξω απ' το Ηράκλειο, ο σερ Αρθουρ Εβανς.

Από το 1952, τον επίζηλο τίτλο του ανθρώπου που αποκρυπτογράφησε την Γραμμική Β, δηλαδή την αρχαιοελληνική γλώσσα που μνημεία της ανακάλυψε στην Κρήτη, στο παλάτι της Κνωσσού και αλλού, ο αρχαιολόγος σερ Άρθουρ Έβανς, κρατούσε ο Βρετανός Μάικλ Βέντρις (1922 - 1956).

Σήμερα όμως έρχεται στο φως μια αποκάλυψη που θέλει μια Αμερικανίδα αρχαιολόγο ονόματι Άλις Κόμπερ (1906 - 1950), να είναι υπεύθυνη για την προεργασία ενός τεράστιου όγκου μελετών και σημειώσεων, τον οποίο μετέπειτα αξιοποίησε λαμπρά ο ευφυέστατος Βέντρις για να ερμηνεύσει την πολύπλοκη αυτή γραφή που αποτελείτο από πλήθος συμβόλων, είναι συλλαβική και ιδεογράμματη ( 89 συλλαβογράμματα και 260 ιδεογράμματα ), αλλά δεν είναι «μινωική» όπως λανθασμένα πίστευε ο Εβανς.

Πρόκειται για μία αρχαϊκή μορφή της ελληνικής γλώσσας, την οποία έφεραν στην Κρήτη οι Ελληνες εισβολείς και χρησιμοποιήθηκε από το 17ο ως τον 13ο αι. π.Χ., κυρίως για την τήρηση λογιστικών αρχείων στα ανάκτορα, με μεγαλύτερο τον περίφημο «Λαβύρινθο» της Κνωσσού.

Η ιστορία της αδικημένης αρχαιολόγου περιλαμβάνεται στο καινούργιο βιβλίου της δημοσιογράφου των New York Times Μάργκαλιτ Φοξ «The Riddle of the Labyrinth» ( «Ο γρίφος του Λαβύρινθου» ), που μόλις κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ.

Παρά την αποδεδειγμένη αντιπάθεια που έτρεφαν ο ένας για το πρόσωπο του άλλου, ο Βέντρις σε μία διάλεξή του είχε αποδώσει εύσημα στην Κόμπερ για την εργασία της, αλλά εκείνη η θετική αναφορά του δεν είναι ιδαίτερα γνωστή.

Οι δυό τους συναντήθηκαν μόνο μία φορά, στην Οξφόρδη, το 1947, τρία χρόνια πριν πεθάνει η Κόμπερ και πέντε χρόνια πριν δημοσιεύσει ο Βέντρις τα αποτελέσματα της εργασίας του. Είναι βέβαιο ότι υποτιμούσε ο ένας το έργο του άλλου. Η μεν Αμερικανίδα διότι θεωρούσε τον Βρετανό ανεπαρκή ερασιτέχνη, ο δε Βρετανός διότι θεωρούσε, σεξιστικά, ότι «μία γυναίκα δεν μπορεί» να καταφέρει να ξεκλειδώσει την περίφημη γραφή.

Ωστόσο, μόνο τώρα, 63 χρόνια μετά το θάνατό της από καρκίνο, αποδεικνύεται ότι ο ρόλος της Κόμπερ ήταν κάτι παραπάνω από συνδρομητικός στη δουλειά του αρχιτέκτονα και ερασιτέχνη γλωσσολόγου, ο οποίος επίσης πέθανε ξαφνικά και νεότατος, από τροχαίο δυστύχημα σε ηλικία μόλις 34 ετών.

Η Άλις Κόμπερ ξεκίνησε την προσπάθειά της στη δεκαετία του 1930, όταν εργαζόταν ως επίκουρη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Μπρούκλιν διδάσκοντας Λατινικά και Ελληνικά.

«Έγινε η κορυφαία ειδικός σε όλο τον κόσμο σχετικά με τη Γραμμική Β», λέει για την Κόμπερ η συγγραφέας Μάργκαλιτ Φοξ. Η ίδια θεωρεί ότι η Κόμπερ ήταν εξαιρετικά αφοσιωμένη και επιμελής, αφού «εργαζόταν ατελείωτες ώρες στην τραπεζαρία της, με ένα τσιγάρο να σιγοκαίγεται στο τασάκι όσο εκείνη μελετούσε προσεχτικά τις ελάχιστες δημοσιοποιημένες επιγραφές και έψαχνε για σύμβολα-υποδείγματα». Περιγράφεται ως μοναχικός άνθρωπος, χωρίς ερωτικές σχέσεις, αλλά με έναν ελαφρύ αυτοσαρκασμό που διαφαίνεται στις σημειώσεις της.

Η Κόμπερ δεν δίστασε να μελετήσει και πλήθος αρχαίων γλωσσών, όπως τα αιγυπτιακά, τα σουμερικά και τα σανσκριτικά, προκειμένου να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι κατά πόσο οι θεωρίες που ήθελαν τη Γραμμική Β να έχει κάποια σχέση με αυτές ήταν αληθείς.

Στα περίπου 20 χρόνια που αφιέρωσε σε αυτές τις μελέτες έκανε τεράστια πρόοδο - κι ας μην έμελε ποτέ να φτάσει στη λύση του μυστηρίου, να καταλάβει δηλαδή ότι η γλώσσα που είχε μπροστά της ήταν πρώιμη ελληνική. Ανακάλυψε, για παράδειγμα, ότι αυτή η γλώσσα διέθετε κλιτικό σύστημα και ότι οι καταλήξεις των λέξεων άλλαζαν ανάλογα με τη χρήση τους, όπως στα λατινικά ή τα ελληνικά.

Παράλληλα, κατέγραψε τη συχνότητα εμφάνισης του κάθε συμβόλου στις επιγραφές, τόσο γενικά στο κείμενο όσο και σε κάθε λέξη ξεχωριστά προτού προχωρήσει στην μεταξύ τους αντιπαράθεση. Αυτό που κάνει τη δουλειά της Κόμπερ αξιόλογη πέραν των εντυπωσιακών ευρημάτων της σε έναν αχανή όγκο δουλειάς, είναι η απίστευτη σχολαστικότητα που επεδείκνυε. Αρκεί κάποιος να αναλογιστεί ότι κατέγραφε τις παρατηρήσεις, τις αναλύσεις και τις σημειώσεις της σε 180.000 μικροσκοπικές κάρτες ευρετηρίου που ήταν όλες φτιαγμένες προσεκτικά από την ίδια κόβοντας παλιές ευχετήριες κάρτες, λωρίδες χαρτιού, ακόμη και το εσωτερικό μέρος από εξώφυλλα βιβλίων.

Το 1950, ο θάνατος της μοναχικής καθηγήτριας άφησε το έργο της ημιτελές, παρόλα αυτά σε σημείο ιδιαιτέρως προχωρημένο. Δύο χρόνια αργότερα ο Βέντρις δημοσίευσε τα δικά του πορίσματα - έναν θρίαμβο της κοινή λογικής και της ανθρώπινης ευφυίας. Εκείνος αντιλήφθηκε ότι ορισμένες επαναλαμβανόμενες ομάδες λέξεων αποτελούσαν ονόματα πόλεων της Κρήτης. Με τον καιρό η αποκωδικοποίηση έγινε ευκολότερη χαρίζοντας του τελικώς την ευχαρίστηση να πραγματοποιήσει την επιθυμία της ζωής του - είχε εντυπωσιαστεί από τον μ'ύθο της Γραμμικής Β' από την παιδική του ηλικία - και να κερδίσει παγκόσμια καταξίωση.

Οι τελευταίες εξελίξεις προκαλούν το εύλογο ερώτημα σχετικά με το τι θα είχε συμβεί εάν η Κόμπερ δεν είχε πεθάνει: Θα είχε καταφέρει να λύσει το μυκηναϊκό μυστήριο ή στην πορεία θα έχανε το μίτο για να βγει από το λαβύρινθο; «Πιστεύω ότι θα ήταν εκείνη που θα είχε αποκρυπτογραφήσει τη Γραμμική Β.», απαντά με σιγουριά ο καθηγητής Τόμας Παλαίμα από το Πανεπιστήμιο του Τέξας.

Ο ακόμη αρχαιότερος τύπος γραφής που εντοπίστηκε στην Κρήτη, η λεγόμενη Γραμμική Α'. δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Τα δείγματά της όμως είναι πολύ λιγότερα και κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι η αποκρυπτογράφησή της είναι αδύνατη.

ΤΟ ΒΗΜΑ

Nautilus Pompilius- Goodbye America (Последнее письмо)

ρώσικα, ρώσικα τραγούδια

Το τραγούδι έχει αρχική ονομασία 'Последнее письмо'- πασλιέντνια πισμό΄-που θα πει τελευταίο γράμμα.Σε σε μια περιοδεία του Μπουτούσαφ στην Αμερική ,ένα κορίτσι ζήτησε από τον Μπουτούσαφ να τραγουδήσει το Goodbye America και από τότε έμεινε το κομμάτι γνωστό με αυτόν τον τίτλο.Το τραγούδι μιλάει για τα όνειρα που είχαμε και ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν.

наутилус помпилиус-Последнее письмо

Когда умолкнут все песни
Которых я не знаю
В терпком воздухе крикнет
Последний мой бумажный пароход

Гудбай, Америка, о-о
Где не был никогда
Прощай навсегда
Возьми банджо, сыграй мне на прощанье

Мне стали слишком малы
Твои тертые джинсы
Нас так долго учили
Любить твои запретные плоды

Гудбай, Америка, о-о
Где я не буду никогда
Услышу ли песню
Которую запомню навсегда

Nautilus Pompilius-το θηρίο (κλασσικό ρωσικό ροκ)

ρώσικα, ρώσικα τραγούδια

Κοιτάζω μέσα στο σκοτάδι, βλέπω φωτιές.
Κάπου στη στέπα μαίνεται η φωτιά.

Βλέπω φλόγες ,βλέπω τις σπίθες από τις αναμμένες φωτιές.
Αυτό σημαίνει ότι κάπου εδώ κρύβεται το θηρίο.

Το κυνηγούσα τόσα χρόνια,
το βρήκα εδώ,μέσα σ΄αυτή τη στέπα.

Ακούω τα ουρλιαχτά του,βλέπω δάκρυα στα μάτια.
Αυτό σημαίνει ότι το θηρίο ένιωσε τρόμο.

Βλέπω φλόγες ,βλέπω τις σπίθες από τις αναμμένες φωτιές.
Αυτό σημαίνει ότι κάπου εδώ κρύβεται το θηρίο.

Ξέρω ότι δεν κοιμάται,ο πόνος είναι ανυπόφορος.
Όλα καίγονται ,όλα βράζουν,μαίνεται η φωτιά.

Ξέρω,ακόμη ,ότι πονάει στην καρδιά του,
περπατάει και γρυλίζει ,την ξέρω αυτή την κραυγή.

                           ......................................................

Γυρνάω στο σκοπάδι,που ακούγεται γέλιο
Αυτό σημαίνει ότι ήρθε το τέλος του θηρίου

Δεν θα περιμένω το πρωί για να δώ πώς αυτό
ξυπνώντας,θα είναι πιά άλλο.

Δεν θα περιμένω το πρωί για να μην ξοδέξω άλλες δυνάμεις,
Κοίτα το αστέρι,είναι πια δικό σου.

Σκάνε σπίθες μεσ' τη νύχτα,λιώνουν τα αστέρια στο δρόμο
Πετάω και θλίβομαι μέσα σ'αυτή τη στέπα.

Ήδη κοιμάται βαθιά,ο πόνος είναι πολύ γλυκός
δεν καίει,δεν καίει,κοπάζει η φωτιά

Όταν θα 'ρθει το πρωί ,αυτό (το θηρίο) με το τελευταίο αστέρι
θα ξηκωθεί για το ταξίδι του,θα πετάξει μαζί μου.

Όταν θα ήρθε το πρωί,ησύχασε η νύχτα
δεν απειλούσε κανέναν ,μόνο προχώρησε μπροστά

                      ....................................................

Κοιμόταν ακόμα βαθιά,όταν μια ανεπαίσθητη τρεμούλα
διαπέρασε το στήθος του,έπιασε βροχή...

                  .........................................
Για σματριού φ τιμνατού,για βίζζου αγκνί
έτα γκντιέ-τα φστιπί,παληχάιτ παζζάρ

Για βίζζου ογκνί,βίζζου πλάμια καστρόφ
έτα ζνάτσιτ σστο ζντιέσ' παληχάιτ παζζάρ

Για γκνάλσια ζα νίμ ,στόλ'κα λιέτ ,στόλ'κα ζιμ.
Για νασσόλ γιβό ζντιέσ' β έταϊ στιπί.

Я смотрю в темноту, я вижу огни.
Это где-то в степи полыхает пожар.

Я вижу огни, вижу пламя костров.
Это значит, что здесь скрывается зверь.

Я гнался за ним столько лет, столько зим.
Я нашел его здесь в этой степи.

Слышу вой под собой, вижу слёзы в глазах.
Это значит, что зверь почувствовал страх.

Я смотрю в темноту, я вижу огни,
Это значит, где-то здесь скрывается зверь.

Он, я знаю, не спит, слишком сильная боль,
Всё горит, всё кипит, пылает огонь.

Я даже знаю, как болит у зверя в груди,
Он идёт, он хрипит, мне знаком этот крик.

Проигрыш.

Я кружу в темноте, там, где слышится смех,
Это значит, что теперь зверю конец.

Я не буду ждать утра, чтоб не видеть, как он,
Пробудившись ото сна, станет другим.

Я не буду ждать утра, чтоб не тратить больше сил,
Смотри на звезду - она теперь твоя.

Искры тают в ночи, звёзды светят в пути,
Я лечу и мне грустно в этой степи.

Он уже крепко спит - слишком сладкая боль,
Не горит, не горит, утихает огонь.

Когда утро взойдёт, он с последней звездой
Поднимется в путь, полетит вслед за мной.

Проигрыш.

Когда утро взошло, успокоилась ночь,
Не грозила ничем, лишь отправилась прочь.

Он еще крепко спал, когда слабая дрожь
Мелькнула в груди, с неба вылился дождь.

Он ещё крепко спал, когда утро взошло.
Он ещё крепко спал, когда утро взошло.
Он ещё крепко спал, когда утро взошло.
Он ещё крепко спал, когда утро взошло.
Он ещё крепко спал, когда утро взошло.
Он ещё крепко спал, когда утро взошло.

τα φωνήεντα στη γεωργιανή γλώσσα

γεωργιανά

Στην γεωργιανή γλώσσα υπάρχουν πέντε φωνήεντα,τα ა ი ე ო უ (α,ι,ε,ο,ου).

Στην προφορά τους μοιάζουν αρκετά με τα αντίστοιχα ελληνικά.Προσέξτε ότι το ο είναι ένα ανάποδο ελληνικό ωμέγα.Το γεωργιανό αλφάβητο επηρρεάστηκε από το ελληνικό τόσο ως προς τη σειρά των γραμμάτων όσο και ως προς τη μορφή κάποιων από αυτά.