Οι Αράπαχο ήταν μια ινδιάνικη φυλή που ιστορικά κατοικούσε στο ανατολικό Γουαϊόμινγκ και το Κολοράντο των ΗΠΑ στις λεγόμενες Μεγάλες Πεδιάδες.´Ηταν συμμαχική των Τσεγιέν και διατηρούσε πιο χαλαρές σχέσεις με τους Σίου.Η γλώσσα τους την οποία ονομάζουν ,Hinóno’eitíít που θα πεί η ομιλία μας,ανήκει στην οικογένεια αλγκόνκουα και έχει πιο στενή συγγένεια με την γκρος βέντρε.Σήμερα βαίνει ολοταχώς προς εξαφάνιση.
Λιγότερα από χίλια άτομα γνωρίζουν τη γλώσσα και οι πιο πολλοί από αυτούς κατοικούν στο Γουαϊόμινγκ.Από αυτούς 300 περίπου ομιλητές της κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας την κατέχουν ως μητρική.Κάποιοι από τους εναπομείναντες ομιλητές καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες να διδάξουν τη γλώσσα τους σε περισσότερα άτομα ώστε να διασωθεί.
 |
| Ο 'Ψωριάρης Ταύρος',μέλος της φυλής των Αράπαχο |
Η φυλή των Aράπαχο παραδοσιακά χωρίζεται σε δύο ομάδες η βόρεια που σήμερα ζει στο Γουαϊόμινγκ και τη νότια στην Οκλαχώμα που ζει μαζί με τους Τσεγιέν.
Για τη γραφή της αράπαχο χρησιμοποιείται το λατινικό αλφάβητο το οποίο περιέχει πολλά διπλά φωνήεντα.
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αράπαχο είναι η διάκριση των ουσιαστικών ανάμεσα σε έμψυχα και άψυχα.Όμως η διάκριση αυτή δεν έχει τίποτα να κάνει με το είναι έμψυχα ή άψυχα στην πραγματικότητα.Το πάραθυρο είναι άψυχο ενώ η πόρτα είναι έμψυχη.Το πηρούνι είναι άψυχο ενώ το κουτάλι έχει ψυχή!
Μερικές λέξεις και φράσεις αράπαχο
heth (χεθ)σκυλί
netsh (νετς) νερό
hinen (χινέν)άνδρας
kokiy (κοκίι) όπλο
οο (ού) ναι (όταν μιλάει γυναίκα)
hííko (χίικο) όχι
kooni'ííni? κουνίινι; Τί κάνεις;
nii'ííni. (νίινι) καλά
