Το γλωσσικό στρώμα

Γλωσσικό στρώμα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται στη γλωσσολογία και γενικά σημαίνει μία γλώσσα που επηρεάζει ή επηρεάζεται από μία γλωσσική επαφή μεταξύ δύο ή περισσότερων γλωσσών.Διακρίνεται στο υπόστρωμα,επίστρωμα και αντίστρωμα.

Το  υπόστρωμα (substratum) είναι μία γλώσσα που έχει μικρότερο κύρος από μία άλλη και εξαφανίζεται,ενώ το επίστρωμα (superstratum) είναι η γλώσσα που έχει μεγαλύτερο κύρος και συνήθως επικρατεί.Το υπόστρωμα και το επίστρωμα αλληλοεπηρεάζονται αλλά με διαφορετικό τρόπο.Ο όρος αντίστρωμα (adstratum) αναφέρεται σε μια γλώσσα που έρχεται σε επαφή με μία άλλη γλώσσα ενός γειτονικού πληθυσμού χωρίς να έχει διακριτό μεγαλύτερο ή χαμηλότερο κύρος. Δηλαδή οι δύο γλώσσες που έρχονται σε επαφή έχουν το ίδιο κύρος.

Επομένως όλοι οι όροι,υπόστρωμα,επίστρωμα και αντίστρωμα, αναφέρονται σε μία κατάσταση που μια γλώσσα ουσιαστικά εισβάλλει και καθιερώνεται στη περιοχή μια άλλης γλώσσας σαν αποτέλεσμα κυρίως μια μετανάστευσης.Το αν θα επικρατήσει η τοπική γλώσσα επί της εισβάλλουσας (περίπτωση superstratum,δηλαδή η τοπική επικρατεί) ή η εισβάλλουσα επί της τοπικής (περίπτωση substratum) θα φανεί μετά από μερικές γενιές.Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η γλώσσα που εισβάλλει μιλιέται από έναν πολιτισμό της διασποράς.

Επίσης ο όρος επίστρωμα (superstratum) αναφέρεται και στην γλωσσική επιρροή (π.χ. ένα γλωσσολογικό χαρακτηριστικό,λεξιλογίο) που έχει μια εισβάλλουσα γλώσσα στην τοπική ανεξάρτητα με το ποια θα επικρατήσει και ο όρος υπόστρωμα στην επιρροής της τοπικής στην ξένη. Παράδειγμα είναι το σλαβικό επίστρωμα στο λεξιλόγιο των ρουμανικών,το οποίο μάλιστα είναι αρκετά σημαντικό και φτάνει το ένα τέταρτο του λεξιλογίου.

Για να επικρατήσει η γλώσσα που εισβάλλει (substratum είναι η τοπική σ’αυτή την περίπτωση) ο πολιτισμός που τη μιλά πρέπει είτε να επιβληθεί ως μια πολιτική ελίτ,είτε να εγκατασταθεί στην περιοχή σε μεγάλους αριθμούς σε σχέση με τον τοπικό πληθυσμό.Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η επέκταση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και η εμφάνιση των ρωμανικών γλωσσών (λατινικών γλωσσών) έξω από την Ιταλία.Π.χ.στη Γαλλία εκτοπίστηκαν οι ντόπιες γαελικές γλώσσες και αντικαταστάθηκαν από λατινικές οι οποίες όμως επηρεάστηκαν από τις τοπικές γαελικές καθώς αυτές υποχωρούσαν .Έτσι προέκυψαν τα γαλλικά.Το ίδιο συνέβη και στην Ισπανία .Όλες οι τοπικές προρωμαϊκές γλώσσες αντικαταστάθηκαν από τα λαϊκά λατινικά τα οποία επηρεάστηκαν από αυτές και δημιουργήθηκαν έτσι τα ισπανικά,τα πορτογαλλικά ,τα καταλωνικά κ.α.

Στην περίπτωση που η κυριάρχη ελίτ τελικά υιοθετεί τη γλώσσα του ντόπιου πληθυσμού ,όπως οι Βουργουνδοί και οι Φράγκοι στη Γαλλία,ή οι Βίκιγκς (Βαράγκοι) στη Ρωσία, υπέρστρωμα (superstratum) ονομάζονται τα ρώσικα των ντόπιων και υπόστρωμα τα νορδικά (σουηδικά ή νορβηγικά).

Συμπερασματικά και πιο απλά:
Επίστρωμα ή superstratum είναι ένα σύνολο γλωσσολογικών,φωνητικών ή γραμματικών χαρακτηριστικών που αφήνει η ξενόφερτη,εισβάλλουσα γλώσσα στην τοπική και υπόστρωμα (substratum)  είναι ένα σύνολο γλωσσολογικών,φωνητικών ή γραμματικών χαρακτηριστικών που αφήνει η τοπική στην ξενόφερτη.
Η περίπτωση αντιστρώματος (adstratum) αναφέρεται στην αμοιβαία επιρροή που έχουν μεταξύ του δύο γειτονικές γεωγραφικά γλώσσες.(βλ.φλαμανδικά και γαλλικά στο Βέλγιο).

Share: