η παραδοσιακή μογγολική γραφή. ~ linguae scriptaque

Το παραδοσιακό μογγολικό αλφάβητο (Mongγol bičig,,Монгол бичиг, Mongol bichig) ήταν η πρώτη γραφή από τις πολλές που υιοθετήθηκαν για τη γραφή της μογγολικής γλώσσας και ήταν πολύ επιτυχής μέχρι την εισαγωγή των κυριλλικών (παραλλαγή του ρώσικου αλφαβητού) για τη γραφή των μογγολικών.

Η παραδοσιακή γραφή συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι τις μέρες μας για τα μογγολικά στη βόρεια Κίνα (επαρχία εξωτερικής Μογγολίας) αλλά και τη γλώσσα Έβενκι ,ενώ στην ίδια τη Μογγολία χρησιμοποιείται ένα προσαρμοσμένο κυριλλικό αλφάβητο το οποίο εισήχθηκε το 1946 επί Σοβιετικής Ένωσης.

Στη Μογγολία έγιναν πολλές προσπάθειες για την επανεισαγωγή του παραδοσιακού αλφαβήτου αλλά δεν τελεσφόρησαν,αφού ο λαός συνέχιζε να γράφει στο κυριλλικό.Τελευταία γίνονται προσπάθειες να γραφτούν τα μογγολικά στο λατινικό αλφάβητο.

Το παραδοσιακό αλφάβητο βασίζεται στην παλαιά ουϊγουρική γραφή,το οποίο προσαρμόστηκε για τις ανάγκες των μογγολικών.Το σύστημα γραφής θυμίζει την αραβική γραφή αφού κάθε γράμμα έχει τέσσερις μορφές ανάλογα με τη θέση του μέσα στη λέξη (αρχική,μέση,τελική και ανεξάρτητη μορφή) όπως και στα αραβικά.Παρούσιαζει κάποιες ατέλειες και σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει αμφιβολία για το πώς θα διαβαστεί μια λέξη αφού π.χ. χρησιμοποιείται το ίδιο γράμμα για να αποδόσει δύο διαφορετικούς ήχους,πρόβλημα που δεν συνέβαινε στα ουιγουρικά.Βέβαια κάποιος ντόπιος που είναι εξοικειωμένος με τη γραφή δεν έχει τέτοιο πρόβλημα.

Τα γράμματα


Raidės			λατινικό	κυριλλικό
αρχική	μέση	τελική
			a	А
			e	Э
			i, yi	И,Й, Ы, Ь
			o, u	О, У
			ö, ü	Ө, Ү
			n	Н
			ng	Н, НГ
			b	Б, В
			p	П
			q	Х
			γ	Г
			k	Х
			g	Г
			m	М
			l	Л
			s	С
			š	Ш
			t, d	Т, Д
			č	Ч, Ц
			ǰ	Ж, З
			y	Е, Ё, И, Ю, Я
			r	Р
			v	В
			f	Ф
			ḳ	К
			(c)	(ц)
			(z)	(з)
			(h)