( σ, ζ, χ, ψ, ξ, τσ, τζ = παχιά συριστικά σύμφωνα, α, ο = ενδιάμεσα ή συνηρημένα φωνήεντα).
Α
αβλούκα, τα: λάπατα, άγρια λαχανικά με πλατύ μακρύ φύλλο / το αβλούκιν, αβλούκ'.
αγαπέσιμος, -ος, -ον, επιθ.: αγαπητός / αγαπητικιέσα, αγαπετικιέσα.
αγγείον, το: άσκαυλος, τουλούμ', μουσικό όργανο σαν την γκάιντα.
αγγεύω, ρ.: αναφέρω / έγγευα.
αγγούριν ή αγγούρ', το : αγγούρι
αγέλαστον, ο: παιδικό παιχνίδι, παιζόταν με δύο παίχτες, ο ένας έμενε ακίνητος και ο άλλος προσπαθούσε να κάνει τον άλλο να γελάσει.
αγέννητεσα,η: η αγέννητη / πβ. αβάπτιστεσα, αβαρέσα = χασομέρα, αβάσιμεσα, άβαφεσα, άβγαλτεσα, άβολεσα, αγαθέσα, αγαπητικιέσα, άγγιχτεσα = άγγιχτη, αγιάτρευτεσα, άγρυπνεσα, αδιάντροπεσα, αδιάφορεσα, αζεμάτιστεσα, αζευγάρωτεσα, άζευτεσα, αζήλευτεσα, αθάνατεσα, άθαφτεσα, αθέατεσα, άθεεσα, αθεόφοβεσα, αθεράπευτεσα, αθλητικιέσα, άθλιεσα, αθόρυβεσα, άθρεφτεσα = άθρεφτη, αθώεσα, αιχμάλωτεσα, ακάθαρτεσα, άκακιεσα, ακάλεστεσα, ακάλυπτεσα, ακαμάτεσα, ακαπνεσα, άκαρδεσα, ακατάδεχτεσα, ακίνδυνεσα, άκλαυτεσα, άκλερεσα = καημένη, άκληρεσα = άκληρη, ακόλαστεσα, άκοπεσα, ακριβέσα, αληθινέσα, αλυκέσα, άναλεσα, άνιφτεσα, ανυπόμονεσα, ασκεμεσα, άσπλαχνεσα, που γενικά έχουν το αρσενικό σε -ος, -ον.
αγιθοδώρισσα, η: νεαρή κοπέλα, συνήθως αρραβωνιασμένη, που έκανε σκληρή νηστεία εν όψει του γάμου της / αϊθοδώρισσα, αεθοδώρισμαν, θοδώρισμαν, αεδοθωρίζ'.
αγληγορώ, ρ.: βιάζομαι / αγλήγορα, αγληγορείς, αγληγορεί, αγληγορούν.
αγναεύω, ρ.: καταλαβαίνω < (τουρ) ağnamak / εγνάψα = κατάλαβα, εγνάψαν.
αγνέστικα, επίρ.: θεονήστικα.
αγνεφίζω, ρ.: ξυπνώ
αγνός, ο : περίεργος, σπουδαίος / η αγνέσα, αγνά άρα = εκλεκτά φαγώσιμα, ντ’ άγνα = πώς.
αγούδα, η: θαμνώδες φυτό με φύλλα σαν της ελιάς και κίτρινα άνθη, το υγρό από τα φύλλα το χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο για τη φαγούρα.
άγουρος, ο: άνδρας / οι αγούρ', τη αγουρίων, τοι αγούρτς, τα αγούραι, ο αγουρον = άντρας, ο αγουρομ' = άντρας μου, αγουρόπον = παιδάκι, αγουρόπα.
αγουροσύνε ή αγουρότε, η: γενναιότητα, ανδρεία, σεξουαλική ικανότητα.
Άγουστον ή αλωνάρτς, ο : Αύγουστος / Καλαντάρτς, Κούντουρον, Μάρτς, Απρίλτς, Καλομηνάς, Κερασινόν, Θερ'νός, Σταυρίτες, Τρυγομηνάς, Αεργίτες, Χριστιανάρτς.
αγρασεύω, ρ.: προσπαθώ < (τουρ) uğraşmak.
αγράσκεμος, αγράσκεμος, αγράσκεμον: κακάσχημος.
αγρέλαφον, το : το άγριο ελάφι / αγράνθρωπος, άγρες, άγρεν = άγριος, ο άγριον, η άγριέσα, αγριόγατεσα, αγροκόσαρον, αγρούμαι = αγριεύομαι, φοβάμαι, αγροτέρεμαν = αγριοκοίταγμα, αγροτερίδ' = το σκιάχτρο, αγροτερώ = αγριοκοιτάζω.
αγρηγορότε, η: ταχύτητα, γρηγοράδα.
αγριοκοκκύμελα, τα: τα άγρια δαμάσκηνα / αγριοκοκκύμελον.
αγριοχάπαρον, το: η κακή είδηση < άγριος + (τουρ) haber /ο αγροχάπαρος.
αγροικώ ή εγροικώ, ρ.: καταλαβαίνω / εγροικούν, εγροίκανα, εγροίξα, εγροίξαν.
αγροκάστανον ή αγροκάστανον, το: η άγρια καστανιά και ο καρπός της / αγροκέρασον, αγροκοκκύμελον, αγρόμηλον, αγροκύδωνον, αγροσεύτελον, αγρόσυκον, αγροστάφυλον.
αγρομούχτερον, το: το αγριογούρουνο / το μουχτερόν.
αγρούστιν ή αγρώστιν, το: δέντρο του οποίου οι επιφανειακές ρίζες βρασμένες ήταν φάρμακο διουρητικό και λιθοτριπτικό.
αγυναίκιστος, ο: ανύπαντρος / γυναικίζω, αντρίζω, έντρισα.
αδακά, επίρρ : εδώ, /αδά, αδακές, αδακές = προς τα δω, αδά μερέαν = προς αυτήν τη μεριά, αδαπές = εδώ μέσα, απαδακές = από εδώ, απόθεν = από πού, απαδά = από εδώ, απαδάκα = αποδώ,απαδαπές = αποδώ μέσα.
αδελφόν, ο: ο αδελφός /αδερφέσα = αδερφή, αδελφοκόρτσα, τα : ξαδέλφες, .
αζούχ, το: η τροφή για ταξίδι, για εργασία < (τουρ) azık.
Αεργίτες, ο: Νοέμβριος / Χριστιανάρτς, Καλαντάρτς, Κούντουρον, Μάρτς, Απρίλτς, Καλομηνάς, Κερασινόν, Θερ'νός, Σταυρίτες, Τρυγομηνάς, Αεργίτες
αετέντς ή αετόν ή αϊτόν, ο: αετός.
αέτς, επίρ.: έτσι, / αέτς πα = και έτσι.
αθόγαλαν, το: το καϊμάκι.
αθέωτα, επιρ.: αλύπητα, άσπλαχνα.
ακεί, επίρ.: εκεί / ατουκά, ατουπές, ακειαπές, πλαν κεικά, ακέκα = εκεί.
ακλοθώ, ρ.: ακολουθώ.
άκ'σον, ακ'σέτεν, ρ. άκουσε, ακούστε / ακούω, έκ'σα, έκ'σαν, έκ'σεν α = το άκουσε.
αΐκος, αΐκον, αντ.: τέτοιος / αΐκσα, αΐκον, αΐκα.
Ακ Νταγ Μαντέν, το: Μεταλλείο Λευκού Όρους, περιοχή στο νοτιοδυτικό άκρο του Πόντου και η πρωτεύουσα της περιοχής < (τουρ) Ak Dağ Madeni.
άλλ΄, οι: οι άλλοι / άλλτς = τους άλλους.
άλειμμαν, το: το ζωικό λίπος < αλείφω - αλειμματοκέριν.
αλευρομάλεζον, το: η αλευρόσουπα.
αλλάη, η: η γιορτινή φορεσιά < αλλαγή, αλλάζω, ελλάγα = άλλαξα, ελλάγαν.
αλάι, το: η παρέα, η παρέα του γαμπρού στο γάμο, μοίρα στρατού.
αλάπαλουκ, το: η πέστροφα < (τουρ) alabalık.
αλλέως, επιρ.: αλλιώς, διαφορετικά.
αλλομίαν, επιρ.: ξανά.
αλμεγάδιν, το: το ζώο που αρμέγεται / αλμεγάδιν χτήνον ή χτήνον = η αγελάδα.
αλμεχτέρ’ το: ξύλινος κουβάς για το άρμεγμα των ζώων.
αμάν ή χαμάν, επίρ.: αμέσως < (τουρ) hemen.
αμελέ ταπουρού, τα: τα γερμανικής έμπνευσης τάγματα εργασίας που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι για να εξοντώσουν τον ελληνικό πληθυσμό του Πόντου < (τουρ) amele taburu.
αμάραντον ή μάραντον, το : το βλήτο.
άμον : σαν, όπως, καθώς.
αμπάρ’, το: το αμπάρι, το κελάρι, η αποθήκη < (τουρ) ambar.
αμπάς, ο: το πανωφόρι, κάπα < (τουρ) aba.
αμπελώνω, ρ.: φυτεύω αμπέλι, κάνω παιδιά.
άμποτε, επιφ.: μακάρι.
αναγνώριμος, -ος, -ον: άγνωστος.
αναθυμεθή , η: η ανάμνηση ή αναφορά απόντος προσώπου.
ανακατούμαι, ρ.: ανακατώνομαι.
αναλλαγάδιν, το: πολυτελής ενδυμασία.
αναμένω, ρ.: περιμένω / αναμνόν.
ανάντριστος, η: ανύπαντρη γυναίκα / αγυναίκιστος.
ανάσκαμμαν, το: η βρισιά σε νεκρό.
ανασπάλω, ρ.: ξεχνώ / ανασπάλτς, ανασπάλ', ενέσπαλα = ξέχασα.
άναυα, πρόθ.: χωρίς, άνευ.
αναχάπαρα, επιρ.: ξαφνικά.
ανεμικά, τα: οι ρευματισμοί / το ανεμικόν.
ανεμοκαλίτζα ή ανεμοκαλή, η: ο σίφουνας, ο ανεμοστρόβιλος.
ανέντροπος, ο: ξεδιάντροπος.
ανέξερ'τα, επίρ.: εν αγνοία.
ανεφέλ’, το: ο καταρράκτης στο μάτι.
ανθρωπέα, η: η ανθρωπίλα, η μυρωδιά του ανθρώπινου σώματος.
ανιφτοκάτα, η: ο άπλυτος, συνήθως αυτός που δεν πλένεται το πρωί / άνιφτεσα, άνιφτος.
ανοιγάρ’, το: το κλειδί, < ανοίγω, ένοιξα, ένοιξαν, / τα ανοιγάρα.
αντζίν, το: το πόδι από το γόνατο μέχρι τον αστράγαλο, η γάμπα /τα αντζία.
αντίκαλον, το: ανταπόδοση,
αντιφέρκουμαι, ρ.: εναντιώνομαι.
αντίχαρα ή αντίγαμος: συμπόσιο στο σπίτι του γαμπρού ή της νύφης μία βδομάδα περίπου μετά το γάμο / τ' εφτά, τα λαλέματα, τα συμπέθερα.
αντράδελφος, ο: κουνιάδος / αντράλφος, ανατραδέλφα, αντρίζω, αντρίζνε, άντρισον, ανάντριστος.
αντράχνα, η: αγριοκουμαριά, θάμνος, τα φύλλα του χρησιμοποιούνταν ως φάρμακο κατά της αιμόπτυσης και της αιματουρίας.
ανωχαλία, η: αδυναμία.
αξιναρίτζα, η: ο τσαλαπετεινός.
αούτος ή αούτ', αούτε, αούτον, αντ.: αυτός, αυτή, αυτό / ατός, ατέ, ατό, ατοίν, ατά, αβούτος, αβούτε, αβούτεν, αβούτο, αβούτον, αβούτα, αβουτοίντς.
απαλιμιδέα, η: το ξαρμύρισμα.
απάν΄, επίρ: επάνω / απάν’ ιμ , απάν’ εσουν, αποπάν’.
απανάρυμαν, το: αραίωμα των φυτών ή φιντανιών στο χωράφι.
απαντή, η: η συνάντηση στο δρόμο, η υποδοχή.
απανωδράνιν, το: ράφι πάνω από το τζάκι.
απαρδάλ΄, το: φόρεμα παρδαλό, φτηνό, οτιδήποτε είναι άξιο να καταστραφεί.
απαροθυμία ή απαραθυμία, η: η απουσία νοσταλγίας για κάτι.
απέσ΄, επίρ.: μέσα.
απιδαβασέας, τα: περάσματα βουνών < απιδαβαίνω / η απιδαβασέα, επεδέβα.
απίδιν ή απίδ' , το: το αχλάδι /απιδοζώμ' ή απιδοζώμιν, απιδοτζίρ΄= ξεραμένο στον ήλιο ή στο φούρνο αχλάδι.
απιτάγματα, τα : οι προσταγές.
απιταχτέρ΄ ή επιταχτέρ΄, το: το παιδί για θελέηματα.
αποδελαχτέρ΄ ή αποδαλεχτήριν, το: αραιή γυναικεία χτένα.
αποζαγκούμαι, ρ. : ξεσκουριάζω.
αποκρίσκομαι, ρ. : απαντώ.
απόκαμαν, το: καούρες στο στομάχι, δυσπεψία.
αποκαμάρωμαν, το: αφαίρεση του νυφικού πέπλου (καμαρωτέρ' ) από το κεφάλι της νύφης.
αποκόλλημαν, το: απογαλακτισμός μωρού.
αποκουμπιστέρ’ το: στήριγμα για ξεκούραση.
απολαδόστομος, ο: βλάκας, μωρός / αγλάγανος.
απονεγκάσκουμαι, ρ.: ξεκουράζομαι / ή αναπάουμαι.
απόνυφος, η: νύφη που σύντομα χήρεψε ή εγκαταλείφθηκε / απόγαμπρος.
αποπλυμάτ’, το: ξέπλυμα μαγειρικών σκευών.
απόρκισμαν, το: ο εξορκισμός.
αποσκευαρίζω, ρ.: ετοιμάζω / αποσκευάρτσον.
αποσκευάριμαν, το: μάζεμα των μαγειρικών σκευών μετά το γεύμα.
αποτενύ, επιρ: στο εξής, από δω και πέρα / άλλο.
απόχαρα ή αποχαρά, η: ματαίωση γάμου, απογοήτευση.
απόχασμα, το: το χασμουρητό.
απράναν, επίρ.: προ ολίγου.
αραεύω, ρ. : ψάχνω < (τουρ) aramak / εράευα, εράευαν εράεψα, εράεψαν, αράεψον.
αραμπά, η: η άμαξα, το κάρο < (τουρ) araba.
αραπίτζον, ο: πήλινο μαγειρικό σκεύος μαύρο από τη χρήση.
αρατώρα, επίρ.: τώρα δα / ατώρα.
αργαστέρ’, το: το εργαστήρι.
αργατία, η: ομάδα εργασίας 5, 10 ή 15 ανθρώπων.
αργεύω, ρ.: αργώ / έργευα.
Αργυρούπολη, η: πόλη του νομού Τραπεζούντας < (τουρ) Gümüşhane / Γκιουμουσχανέ, Κιμισχανέ.
αργώς κι απαργώς, επίρ.: εκτός χρόνου.
αρ καλά, επίρ: καλά λοιπόν.
αρκάλειμμαν, το: το λίπος αρκούδας < άρκτος + αλείφω.
αρκατάσα, τα: φίλοι καλοί < (τουρ) arkadaş
αρκοκαλομάνα, η: η γιαγιά της γιαγιάς / λυκοκαλομάνα = η μαμά της γιαγιάς, καλομάνα = η γιαγιά, αρκοπάππον, λυκοπαππον.
αρματώνω,ρ.: στολίζω /ερμάτωσαν.
αρνίουμαι, ρ.: αρνούμαι
αρνίτζα, ή: είδος μανιταριού.
αροθυμώ, ρ.: νοσταλγώ / αροθυμία, εροθύμεσα, ερεθύμεσα, ερεθύμεσαν, αραθυμώ, αραθυμούνε, αραθυμίαν.
αρρωστικόν, το: φαγητό προσφερόμενο σε άρρωστο.
αρτούκ, επίρ.: πια, δηλαδή < (τουρ) artık.
ασηρόχαντος, ο: ο σκαντζόχοιρος / ασηράχαντος.
ασίχ, το: παιδικό παιχνίδι, το κότσι.
ασλαεύω, ρ.: μπολιάζω < (τουρ)aşılamak.
ασσού, σύνδ.: αφού.
ασπαλιγμένος, ο: κλεισμένος.
ασχανές, ο: η κουζίνα, το μαγειρείο < (τουρ) aşhane.
ατσάλ΄, το: η μοίρα, ο θάνατος.
ατσάπα, επίρ.: άραγε <(τουρ) acaba.
ατσιελέν, το: το επείγον < (τουρ) acele.
αφεντάδες, οι: τα αρσενικά μέλη της οικογένειας για τη νύφη / ο αφέντης ή αφέντας ή αφέντς, αφεντράδες = κυράδες.
αφερούμ, επίρ.: μπράβο, < (τουρ) aferin.
αφκά, επίρ.: κάτω.
αφκατοκόσκινον, το : κόσκινο για το στάρι.
αφορεσμένος, ο: καταραμένος / αφορεζμέντσα.
αφ’σον, ρ.: ’άφησε / αφήνω, εφήνα = άφηνα, εφήναν, εφέκα, εφέκαν, αφ'ς.
άφτω, ρ.: ανάβω / άψιμον. έψα = άναψα, έψαν.
αχά, επιφ.: να! / αχατοχάς = νάτος, αχατοχάδες.
άχαρος, -ος, -ον: δυστυχής.
αχερών, ο: αχυρώνας / το αχερώνιν, το αχερωνοκάλαθον.
αχούλ, το: μυαλό < (τουρ) akıl / αχουλανεύω = βάζω μυαλό, αχουλής, αχουλίσσα, αχουλίν.
αχπάνω, ρ.: βγάζω, ξεριζώνω.
αχπάραγμαν, το: ξαφνικός φόβος από δυνατό θόρυβο / αχπαράζω, αχπάγουμαι, αχπαραγμένος, αχπαράουνταν = τρομάζουν.
αχπάσκουμαι, ρ.: ξεκινώ / αχπάσκεσαι, αχπάσκεται, αχπάσκουμες, εχπάστα, εχπάσταν.
Β
βαδίζω, ρ.: περπατώ . βαδίζ'νε.
βαθέα, επίρ.: βαθιά / πβ. βαρέα.
βαθυβολίζω, ρ.: σκέφτομαι βαθιά, λογικά.
βαΐτζα, η: ψωμάκι που έδιναν οι νοικοκυρές στα παιδιά που έψαλλαν τα κάλαντα του Λαζάρου.
βαλά, η: καλυμμα κεφαλής της νύφης.
βάλλω, ρ.: βάζω / βάλον.
βαρελόπον, το: βαρέλι μικρό / βαρέλ’ , τα βαρέλα.
βαρκίζω, ρ.: φωνάζω δυνατά / bαρκίζ'νε.
βασιέτ, το: η τελευταία επιθυμία μελλοθάνατου, διαθήκη < (τουρ) vasiyet.
βασιλέας, ο: βασιλιάς / βασιλοπούλιν, το: το βασιλόπουλο, η αλκυόνα.
βαχούτ', το: ο καιρός, η εποχή < (τουρ) vakit.
βεζίρτς, ο: ο βεζίρης.
βελόνιν, το: η βελόνα / βελόν' , τα βελόνα.
βεντούζας, τα: οι βεντούζες.
βερεσμέντσα, η: η έγκυος /η έμποδος.
βερκιλής, βερκιλίν: παραγωγικός, εύφορος < (τουρ) verkili.
βιλαέτ', το: διοικητική περιφέρεια του Οθωμανικού Κράτους < (τουρ) vilayet.
βιντόφκας, τα: τα σχοινιά.
βλαττία, τα: μεταξωτά και μάλλινα υφάσματα από την Τραπεζούντα κόκκινου χρώματος / το βλαττίν.
βόζια, τα: τα ηνία του αλόγου.
βολετινός, -ος, -όν: βολικός.
βολίζω, ρ.: βουλιάζω / βουλίζω, βουλίουμαι.
βουδ', το: το βόδι / τα βούδα, η βουρκέντ' = βουκέντρα, το βούτορον, τα βουτούρτα = βούτυρα.
βούκα,η: η μπουκιά / βουκώνω .
βούρα, η: η χούφτα / τα βούρας.
βουτυροχάρατσον, το: φαγητό με βούτυρο και κρεμμύδι.
βραδάσκουμαι, ρ.: βραδιάζομαι.
βραδή, η: το βράδυ, η βραδιά / βράδον = βράδυ, τα βράδα τα βράδια.
βρεχή, η: η βροχή / τα βρεχία, βρεχ' = βρέχει.
βρακίν, το: το βρακί / τα βρακία = σώβρακα.
βρασόλ', το: βραχιόλι / τα βρασόλα.
βρούλα, η: η φλόγα.
Γ
γαβάλ', το: η φλογέρα, ο αυλός < (τουρ) kaval / τα γαβάλα.
γαβάνας, τα: ξύλινα κυκλικά η ελλειπτικά δοχεία για τη διατήρηση του βούτυρου / η γαβάνα.
γάβζ, το: η δυσκοιλιότητα < (τουρ) kabız.
γαβούν', το: το πεπόνι, τα γαβούνα < (τουρ) kavun / καβούν'.
γαβράνα, η: η κυψέλη /το γουβάν' < (τουρ) kovan.
γαζανέβω, ρ.: κερδίζω < (τουρ) kazanmak / γαζανέβ'νε.
γαϊδούρ', το: το γαϊδούρι / τα γαϊδούρα, το γαϊδούριν.
γάλα - γάλα, επίρ.: σιγά - σιγά
γαλατομάλεζον, το: κρεμώδες φαγητό με γάλα, αλεύρι και βούτυρο.
γαλατοσύρβ',το: σούπα με γάλα και κορκότα / γαλοσίρβ'.
γαλατοφάι, το: κρεμώδες φαγητό με γάλα και καλαμποκίσιο αλεύρι.
γαλατοχάβιτσον, το: κρεμώδες φαγητό με ανθόγαλα, αλεύρι και γιαούρτι.
γαλενός, ο: ήρεμος, γαλήνιος /γαλενά.
γαλιτσόσ', το: φαγητό με τσορτάνια, βούτυρο και κρεμμύδι.
γαμοκέρα, τα: κεριά που στέλνονταν σε συγγενείς κατά το γάμο / ο γάμον, τα γάμ'τα.
γαμόστολος, ο: η γαμήλια πομπή.
γαμπροκάλεσμαν, το: η πρόσκληση για γλέντι στο γαμπρό και τους συγγενείς του από τους συγγενείς της νύφης.
γαμπροκούρ΄, το: χοντρό κούτσουρο που έπρεπε να σχίσει ο γαμπρός πριν από το γάμο / γαμπροκούριν.
γαμπρολάλα, τα: η επίσκεψη του υποψήφιου γαμπρού στο σπίτι της νύφης μετά από πρόσκληση.
γαμπροφούστορον, το: αβγά τηγανητά με βούτυρο που έπρεπε να πληρώσει για να φάει ο γαμπρός με τον κουμπάρο πριν μπουν στο σπίτι της νύφης.
γαντάρ', το: το καντάρι, η ζυγαριά / το καντάρ', τα γαντάρα,
γαπατεύω ή καπατεύω, ρ: κλείνω < (τουρ) kapatmak.
γαραλαΐσματα, τα: δυνατές γοερές κραυγές πόνου και τρόμου / το γραραλάισμαν, γαραλαΐζω.
γάραμσον, το: ο μαϊντανός / γάραμψον.
γαράσαπαν, το: είδος ξύλινου αρότρου με σιδερένιο υνί < (τουρ) karasaban.
γαργάν, το: χορός του Ακ Νταγ Μαντέν.
γαρή, η : η γυναίκα, η σύζυγος < (τουρ) karı / γαρήδες, γαρηδίων, καρή, γαρή μ' = γυναίκα μου γαρή σ' = γυναίκα σου, γαρή ατ'.
γαρσουλαεύω, ρ.: συγκρίνω < (τουρ) karşılaştırmak.
γελέκ', το: το γιλέκ’ < (τουρ) yelek / γιλάκ' , γελάκ'.
γέλος, το: γέλιο /γέλτον = γέλιο, τα γέλ’τα, εγέλανα.
γεμενία, τα: χαμηλά χωρίς τακούνι αντρικά παπούτσια από δέρμα κατσίκας.
γεμίσα, τα: φρούτα, καρποί.
γεννίουμαι, ρ.: γεννιέμαι / εγεννέθα, εγεννέθαν.
γερά, η: η πληγή < (τουρ) yara / τα γεράδες, οι γεραλαεμέν'.
γερανόφορος, η: ντυμένη με σκούρα ρούχα μεσόκοπη γυναίκα / γερανέεν = γαλάζιο.
γεργανόπον, το: το παπλωματάκι < (τουρ) yorgan / το γιοργάν, τα γιοργάνα.
γερντάνα, τα: το περιδέραιο < (τουρ) gerdan = λαιμός /το γερντάνιν / το γκερντανλούκ.
γιαγλία, τα: πίτες σε σχήμα βάρκας γεμισμένες με διάφορα υλικά, τυρί, κιμά, αυγά και ψημένες στο φούρνο < (τουρ) yağ = λίπος / το γιαγλίν.
γιαγμουρλία, τα: τα αδιάβροχα < (τουρ) yağmur = βροχή / το γιαγμουρλoύκ.
γιαϊλά, η: ορεινός εξοχικός τόπος, το παρχάρ' < (τουρ) yayla.
γιαμ, σύν.: μήπως / γιόκσα, γιοκ = όχι, για ... για + ή ... ή < (τουρ) ya ... ya.
γιαραεύω, ρ.: χρησιμεύω < (τουρ) yarama,yaramaz.
γιαρούσ' , το: ο συναγωνισμ'ος, η άμιλλα < (τουρ) yarış.
γιασμάς, ο: χρωματιστό μαντίλι που τύλιγαν γύρω από το φέσι < (τουρ) yaşmak / ή γιαζμά.
γιατάκ’, το: το κρεβάτι, το στρώμα < (τουρ) yatak.
για το ποίον: γιατί, για ποιο λόγο / για τ’ ατό, για τ’εμέν, για τ’εσ’εν, για τ’ατείντζ.
γιαχνίν, το: φαγητό με κρέας, πατάτες, κρεμμύδια, σάλτσα.
γιαχού, το: έμπλαστρο < (τουρ) yakı.
γιοντζά, η: το τριφύλλι < (τουρ) yonca.
γιοσμάς, ο: κομψός νέος / το γιοσμαλίκιν, γιοσμαλούκ', η γιοσμάσα.
γιουμουρταλία, τα: πίτες με αυγά < yumurta = αυγό.
γιούρτιν, το: βοσκότοπος σε κατηφορική πλαγιά βουνού.
γιουφκάδες, τα: λεπτά φύλλα από ζύμη ψημένα στο σάτσι < yufka.
γκιομλέκι, το: το πουκάμισο < (τουρ) gömlek.
γλιάζω, ρ.: γλιστρώ / γλιάζ'νε, εγλίαξα = γλίστρισα, εγλίαξαν.
γλυκοκαλάτζεμαν, το: η γλυκιά ομιλία.
γλύνω, ρ.: λειώνω
γναφίν, το: η γνάθος, το σαγόνι / τα γναφία = το πρόσωπο.
γνεφίζω, ρ.: ξυπνώ / γνεφίζ'νε, εγνέφ'σα, εγνέφ'σαν.
γνωρίζω, ρ.: εγνώρτσα, εγνώρτσαν.
γοϊμσής. ο: o χρυσοχόος < (τουρ) kuyumcu / κοϊμτζής, κουιμτζής.
γολτούκ', το: η μασχάλη < (τουρ) koltuk / κολτούκ'.
γομάρ', το: το φορτίο / γομάριν, σελέκ', σαλάκ'.
γομώνω, ρ.: γεμίζω / εγόμωσα, εγόμωσαν.
γονάχ' , το: το αρχοντικό, το παλάτι < (τουρ) konak / το κονάκ', το κονάκιν, γονεύω = μένω, διανυκτερεύω.
γονουσεύω, ρ.: μιλώ, συζητώ < (τουρ) konuşmak / γονουσέματα.
γορόσα, τα: τα γρόσια, (τουρ) kuruş.
γοτζαμάνος, ο: ο γέρος, ο σύζυγος < (τουρ) kocaman / κοτζαμάνος.
γουεύω, ρ.: λυπάμαι / εγούεψα.
γουζέβω, ρ.: θυμώνω < (τουρ) küsmek / γουζέβ'νε, γουζεμένος = θυμωμένος, γουζεμέντσα, εγούζεψα, εγούζεψαν.
γούλα, η: ο λαιμός / τα γούλας = αμυγδαλίτιδα, το γουλάσ' = διφθερίτιδα, γουλέας, γουλαρία, ση γούλα σ' ερούξεν; η γούλα τ' εγομώθεν = βούρκωσε.
γουή, η: η όχθη, η παραλία / το κουίν = πηγάδι, υπόγειο, το γουβίν.
γουρεύω, ρ.: στήνω, αρχίζω < (τουρ) kurmak.
γουρζουλάς, ο: η πανούκλα, ο διάβολος.
γουρνούμαι, ρ.: ουρλιάζω / το γούρνιαγμαν.
γουρουτζής, ο: αγροφύλακας < (τουρ) korucu.
γουρουχτζής, ο: πρακτικός γιατρός για κατάγματα < (τουρ) kırık.
γουρπάν, το: η θυσία < (τουρ) kurban / γουρπάν να ίνουμαι.
γουρταρεύω, ρ.: σ΄ψζω < (τουρ) < kurtarmak / το γουρτάρεμαν, εγουταρέφτα, εγουταρέφταν.
γραίας τηγάν', το: ομελέτα με καλαμποκίσιο αλεύρι, αυγά και βούτυρο / γραία, γραιάδες.
γραμματισμέν', οι: οι μορφωμένοι, ο γραμματισμένον, η γραμματισμέντσα.
γρίζεμαν, το: εκχέρσωση χέρσου εδάφους.
γριζομάκελον, το: μεγάλη τσάπα για βαθύ σκάψιμο.
γυροκλώσκουμαι, ρ.: τριγυρνώ.
Δ
δαβαίνω, ρ.: περνώ, διαβαίνω / δέβα, δεβάτεν, εδέβηνα, εδέβα, εδέβασες ατό κα, αποδαβαίνω, επεδέβα.
δάβολον, ο: ο διάβολος / τη δαβόλ' η κάλτσα, δαβολσύνε.
δάκλυμαν, το: ο καθαρισμός, ο εξαγνισμός.
δακρ', το: το, / δάκρυ, τα δάκρα.
δάκω, ρ.: δαγκώνω / δάκ'νε, δάκσον = δάγκωσε.
δάνος, το: ο δανεισμός πραγμάτων.
δαρμηνεία, η: η συμβουλή.
δασκάλτσα, η: δασκάλα / οι δασκάλ', ο δασκαλον.
δασκεύω, ρ.: συμβουλεύω.
δατάζω, ρ.: διατάζω / δαταγή, δατάχκουμαι, εδατάχτα.
δαυκίν, το: το καρότο.
δέβα, ρ. : πήγαινε / δεβάτεν, το δέβα και έλα.
δέζ'μ΄, το: ο δυόσμος / τα δεζ'μα.
δεικνύζω, ρ.: δείχνω / δειξίζω, εδέκνιζα, εδέκνισα = έδειξα.
δειλασμένα, επιρ.: δειλά.
δελιάουμαι,ρ.: μπερδεύομαι.
δείσα, η: η ομίχλη.
δελάζω, ρ.: μπερδεύω, εμπλέκω / εδελίασα.
δεμέσια, τα: χορτόπιτες / το δεμέσιν.
δεξά, επίρ.: δεξιά.
δεξάμενος, ο: ο νουνός / δεξαμέντσα, σύντεκνος, συντέκν'σα, το δεξιμάτ', η δεξιματέα = βαφτιστικιά.
δερνοκοπίουμαι, ρ.: θρηνώ, ολοφύρομαι.
δέχκουμαι, ρ.: δέχομαι / εδέχτα.
διαβολολάγηνον, το: το σταμνί με τη μαγιά για το τυρί.
διβώλισμα, το: το όργωμα του χωραφιού για δεύτερη φορά.
δίγω, ρ.: δίνω / δίεις ή δι'ς, δίγει ή δι, δίγ'νε, δίν'νε, εδώκα ή εδέκα, εδέκαν, δος, δι και παιρ'.
διδυμάρα, τα: τα δίδυμα.
δίκαια, τα: τα δώρα που έστελνε την παραμονή του γάμου ο γαμπρός στη νύφη.
δικούριν, το: το μαλλί του προβάτου που κουρεύεται για δεύτερη φορά.
δικράνιν, το: ξύλινο εργαλείο σε σχήμα διχάλας για τη φόρτωση του σανού.
δίλαβον, το: καζάνι μεγάλο με δύο λαβές / δίλαβον χαλκόν.
διχερέα, η: ποσότητα υλικών που χωράει στις δύο παλάμες / το διχέριν.
δίχωτα ή δίχουτα, επίρ.: με δυο γνώμες.
διώχω, ρ.: διώχνω / διώεις, διώχ'.
δόσα, τα: η προίκα.
δουρβάν', το: ξύλινο εργαλείο σε σχήμα βαρελιού για το κτύπημα του γάλακτος και την παραγωγή του βουτύρου / δρουβάν', ξυλλάγγ', δουρβανίζω.
δουλεία, η: η δουλεία / δουλόπον.
δρανίν, το: ράφι σε τοίχο του σπιτιού.
δώμαν, το: οριζόντια από χώμα στέγη οικίας.
δώρημαν, το: το δώρο / δωρόπον.
Ε
έβγα, η: η έξοδος / εβγαίνω, εβγώνω, εβγών'νε ή εξέβα, έβγα, εβγάτεν,εβγάλω, εβγάλ'νε.
εβόρα, η: η σκιά
εβριστόν, το: ζυμαρικό του Πόντου προψημένο, ξερόν μακαρίνα / το ιβριστον.
εγάπ', η: η αγάπη / εγάπανα, εγάπαναν, εγάπεσα, εγάπεσαν.
έγκα, έγκες, έγκε, ρ.: έφερα, έφερες, έφερε / φέρω.
εγκλεσία, η: η εκκλησία / τα εγκλεσίας.
εγνωρίζω, ρ.: γνωρίζω / γνωρίζω, εγνώρτσα = γνώρισα, εγνώρτσαν.
εθαρρώ, ρ.: θαρρώ, νομίζω / εθαρρούν, εθάρνα, εθάρναν.
έικιτι, επιφ.: επιφώνημα νοσταλγίας.
εκανέθεν, ρ.: φτάνει / κανείται.
εκειαπέσ'. επίρ.: εκεί μέσα / εκεπά = εκεί πέρα, εκέκα = εκεί, εκές = προς τα κει, επεκεί = αποκεί,κατόπιν.
έκλωσεν, ρ.: γύρισε, επέστρεψε / κλώσκουμαι, εκλώστεν, κλώστ', κλωστός, άκλωστος .
εκόμπωσεν, ρ.: ξεγέλασε / κομπώνω.
εκούξεν, ρ.: φώναξε / κουίζω.
έλα, η: ο ερχομός, η επίσκεψη.
ελέπω, ρ.: βλέπω / ελεπ'ς, ελέπ', έλεπα, έλεπον = δες.
Έλλενος ή Έλλενας, ο: ο Έλληνας / ελλενικός.
Εκαμώθα :προσποιήθικα
έμνοστος, -ος, -ον: νόστιμος, έμνοστα.
έμορφος, έμορφεσα, έμορφον: όμορφος / έμορφα.
εμπαίνω, ρ.. : μπαίνω / εμπαίντ'ς, η έμπα, εσέβα, έμπα, εμπάτεν.
εμποδέα, η: γυναικεία, συνήθως ριγωτή, ποδιά μακριά μέχρι τους αστραγάλους.
έμποδος, η: η έγκυος / η δίψυχος.
έμπρα, επίρ.: μπροστά / έμπρα μουν, έμπλα σουν, εμπρικέσ’.
εμπροκάρδα, τα: το στήθος της γυναίκας.
εμπρομαμή, η: η βοηθός της μαμής.
εμπροστάλιν, το: στηθόπανο, ένδυμα που φοριόταν πάνω από τα στήθη.
εμπροστία, η: ο σιδερένιος τρίποδας στο τζάκι για βράσιμο νερού.
έμπρουμεραν, επίρ.: προχθές.
εναύλια, τα: χωράφια που είναι κοντά στο χωριό.
ενεμείνα, ρ.: περίμενα / αναμένω.
ένοικον, το: το σπίτι, η κατοικία.
ενούντσεν, ρ.: σκέφτηκε / νουνίζω.
εντάμαν, επίρ.: μαζί.
εντρανώ, ρ.: φροντίζω.
εντώκα, ρ.: κτύπησα / κρούω.
εξαγούρεμαν, το: η εξομολόγηση / εξαβούρεμαν.
εξαπέσα, επίρ.: αλλοπρόσαλλα.
έξεργος, η: γιορτή, αργία
εξέρω, ρ.: ξέρω, γνωρίζω / εξέρτ'ς, έξερον = να ξέρεις.
εξηγίζω, ρ.: εξηγώ / εξηγί'εις.
εξωπότιν, το: το τελευταίο ποτήρι του ποτού.
εξώρας, επίρ.: αργά.
εξωτέρα, η: το πολιτικό δικαστήριο.
επ' αληθείας, επίρ.: στ' αλήθεια.
έπαρ', ρ.: πάρε / παίρω, παίρνω.
επεβγάλω, ρ.: ξεπληρώνω.
επεΐ, επίρ.: αρκετά < (τουρ) epeyce.
επεκεί, επίρ.: έπειτα.
εποίκες, ρ.: έκανες / εφτάω, εποίν'να, εποίκα, ντ' έποικες.
επλώθεν, ρ.: απλώθηκε / απλούμαι.
επορώ, ρ.: μπορώ / επόρνα, επόρναν.
έργανον, το: όργανο.
έργατα, τα: έργα
ερέχκουμαι, ρ.: μου αρέσει / ορέχκουμαι, ερέχτα.
εριάζω,η οριάζω ρ.: φυλάω / εριάζ'νε, ερίαζα, ερίαζαν, ερίαξα, ερίαξαν, ερία = πρόσεξε, ερίαμαν = σκοπιά, βάζω όρια.
εριστέας,ο : ο εριστικός.
έρχουμαι, ρ.: έρχομαι / έρται, έρτα ή έρθα.
ερωτώ, ρ.: ρωτάω / ερώτανα, ερώταναν, ερώτεσα, ερώτεσαν ερωτέθα, ερωτέθαν.
εσάσεψεν, ρ.: σαστίζω < (τουρ) şaşırmak / σασεύω.
εσγάρα, η: η σχάρα.
εστά, ρ. : στάσου / εσταθέστεν.
εσχωρώ, ρ.: συγχωρώ.
ετοιμάγουμαι, ρ.: ετοιμάζομαι / ετοιμαέστεν.
ετότες, επίρ.: τότε.
ευκαιρώνω, ρ.: αδειάζω / ευκαιρών'νε, ευκαίρωσα, ευκαιρώθεν, εύκαιρος = άδειος, απρόσεκτος, επιπόλαιος, η εύκαιρεσα = η άδεια.
ευκούμαι, ρ.: εύχομαι.
ευρεμάτ', το: κάτι χαμένο που βρέθηκε / το ευρεμάτιν, ευρήκω, ευρίουμαι, εύρηκον = βρες.
ευρίσκω, ρ.: βρίσκω / ευρίκω, ευρίκ'νε, εύρα, εύραν, ευρίουμαι,ευρίουνταν .
ετέκ’, το: η φούστα < (τουρ) etek / ετέκιν.
εφέκα, ρ.: άφησα / αφήνω, εφήνα.
εφέρθα, ρ.: συμπεριφέρθηκα / φέρκουμαι.
εφτάω, ρ.: κάνω / εφτάγω, εφτάς, ευτάει, εποίκα.
εφτάνω, ρ.: φθάνω / εφτάνε = φθάνουν.
εχάθα, ρ.: χάθηκα / χάμαι = χάνομαι.
εχετεία, η: η περιουσία.
εχολομανίγα, ρ.: νευρίασα / χολομανίουμαι.
εχπούλ, το: το μικρό πουλί που βγαίνει από το αυγό / το πιλίτζ’, το πιλιτζιν.
εχτήθα, επίρ.: από στήθους, παπαγαλία.
έχω, έεις, εσ', ρ.: έχω, έχεις, έχει / έχνε.
Ζ
ζα, τα: τα ζώα.
ζαγάρ', το: το ζαγάρι.
ζαγκότσον, ο: ο καντηλανάφτης / ζαγκότζ’.
ζαγκώνω, ρ.: σκουριάζω / ζαγκωμένος.
ζαέρ, επίρ.: πιθανώς. ίσως.
ζαλίουμαι, ρ.: ζαλίζομαι / ζαλίγουμαι, εζαλίγα = ζαλίστηκα, εζαλίγαν.
ζαμάν, το: ο καιρός, διάστημα < (τουρ) zaman / έναν καιρόν κι έναν ζαμάν.
ζαντός, ο: ο τρελός / παλαλός, ζαντίνω, εζάντινα = τρελάθηκα, εζάντιναν, ζαντέ = τρελέ, η ζάντενα = τρελή, η ζαντέσα = τρελή, τα ζαντίας = τρέλες.
ζαρούδα, τα: οι ζάρες / το ζαρούδιν.
ζατί, επιρ.: εξάλλου < (τουρ) zaten / ζατίμ.
ζελεύω, ρ.: ζηλεύω.
ζεμία, η: η ζημία.
ζενγκίν,ο: ο πλούσιος < (τουρ)zengin .
ζεπίρες, οι: τα κουνάβια / η ζεπίρα.
ζερταλίδιν, το: το βερίκοκο.
ζίλ’, το: η ψιλή φωνή της λύρας.
ζιντζίρα, τα: οι αλυσίδες < (τουρ) zincir = αλυσίδα.
ζίπκα, η: παντελόνι αντρικό μέχρι τους αστραγάλους, χωρίς άνοιγμα μπροστά, με ζώνη.
ζιπούνα, η: σταυρωτό πουκάμισο για τους άνδρες, για τις γυναικες το μακρύ μέχρι τους αστραγάλους ριχτό με φαρδιά μανίκια φόρεμα / ζουπούνα.
ζογούδ’, το: η πυκνή χλόη του βουνού.
ζουρνά, η: ο ζουρνάς, οξύαυλος.
ζύμωτρον, το: σκάφη για ζύμωμα / το ζυμαρομάντιλο, ο ζυμοστάτες, ζουμάρ', ζουμώνω = ζυμώνω, ζουμών'νε.
ζωνάρ’ τη Παναγίας: το ουράνιο τόξο.
Η
ηβορίζω, ρ.: λιχνίζω / ηβορίζ'νε, ηβόρριζα, ηβορρίζω, ηβορρίουμαι, ηβόρτσα, το ηβόρισμαν, ιβορίζ'νε, ιβορίζω, ιβόρισμαν.
ηλάζω, ρ.: γαβγίζω / ηλάζ'νε, ήλαζα, ήλαζαν, ήλαξα, ήλαξαν, ήλαξον = γάβγισε.
ηλάσκουμαι, ρ.: ηλιάζομαι / ηλάστα = ηλιάστηκα.
ηλέπορον, το: το εύηλιο μέρος, το λιακωτό.
ήλον, ο: ο ήλιος / ήλöς, ήλες, ηλοξάψιμον = λιοπύρι, ηλοχάραγμαν = ανατολή ήλιου.
ηλιόπαρμαν ή ηλέπαρμαν, το: η ανατολή του ήλιου.
ηλόβρεχη, η: η βροχή με ήλιο.
ηλοκόρασον, το: κορίτσι πολύ όμορφο.
ημερκόν, το: το μεροκάματο / ημερομίστιν.
ήμπαν, επίρ.: όπου / ήμποι = όποιοι, ήμποιεσα = όποια, ήμποιος = όποιος.
ημ'σός, ημ'σή, επίθ.: ο μισός / ημ'σοί, ημ'σά, ημ'σόν.
ήνταν, αντων.: οτιδήποτε / ήντιναν = όποιον, όποιαν, ήντιαν = ότι, ήντιν' = όποιοι, ήντινος = όποιου.
ήντζαν, αντων.: όποιος / ήντζ', ήντσαν, ήμποιος.
ήπαρη, η: το συκώτι, ο αφαλός.
ησυχίζω, ρ.: ησυχάζω / η ησύχαση, η ησυχασία, ηήσυχεσα = ήσυχη.
Θ
θαλασσάκρα, τα: η ακρογιαλιά / το θαλασσάκριν, θαλασσέα = θαλάσσια αύρα, θαλασσομάνα = μέδουσα, τσούχτρα, θαλασσοπούλ', το θαλάσσωμα = τρικυμία.
θαμαστός, επίθ.: θαυμαστός, παράξενος / η θαμαστέσα, το θάμαν, το θάμαγμαν = θαυμασμός, θαμάζω, η θαμαντουρία = μεγάλο θαύμα, το θάμασμαν.
θανατίτζα, η: το κακό σπυρί,το εξάνθημα άνθρακας / θανατέα = ετοιμοθάνατος, θανατίτα = πικρόχορτο, θανέσα, η: το μετά την κηδεία γεύμα.
θάφτω, ρ.: θάβω / θάφκουμαι, θάψον.
θεκάριν, το: η θήκη / θεκάρ'.
θέκω, ρ.: βάζω, θέτω / θέκ'ς, θεκ'.
θέκλα, η: κουτσομπόλα / θεκλεύκουμαι, ο θεκλέας = χαϊδεμένος, η θεκλού, η θεκλεία = χάιδεμα.
θελκός, ο: θηλυκός / θελκέσα.
θέλω, ρ.: θέλω / θελτς, θέλ'νε, εθέλ'να, θέλ'μαν,θέλσιμον, θελ'ματάρτς.
θεμέλ' ή τεμέλ, το: το θεμέλιο.
θεοτικός, ο: θεοσεβής / θεοτικέσα, θεόφοβος, θεοξύριστος = σπανός, θεοπάλαλος.
Θερ'νός ή θερ'νόν ή χορτοθέρτς, ο: ο Ιούλιος.
θέρωτρα, τα: τα προγαμιαία δώρα του γαμπρού στη νύφη.
θημίζω, ρ: λέω τα κάλαντα, χορεύω το γαμήλιο χορό / το θήμισμαν, το θημιστόν = ειδικός γαμήλιος χορός.
'θόγαλα, το: αθόγαλα, ανθόγαλα, καϊμάκι του γάλακτος / 'θογαλοχάβιτσον, θογαλίζω = χωρίζω το ανθόγαλο, θογαλότανον = αριάνι.
θρέφω, ρ: τρέφω / θρέβω, θρέφτω, θρέφκομαι, θροφή.
θρυμούλιν, το: ψίχουλο από ψωμί / θρυμμουλίζω, θρουμούλ', θρουμουλίζω, θρουμούλιν.
θύμαρη, η: το θυμάρι / θομάριν, θομάρ', θομαρέα = μυρωδιά θυμαριού.
θυμίαμαν, το: θυμίαμα, λιβάνι / θυμίωμαν, θυμιαματέα = μυρουδιά θυμιάματος, θυμιαντόν = λιβανιστήρι.
θυμούμαι, ρ.: θυμάμαι / εθυμέθα, εθυμέθαν.
θωρέα, η: όψη, εμφάνιση / θεωρητικός = παρουσιαστικός, θεωρητικέσσα.
Ι
ιβριστόν, το: ζυμαρικό του Πόντου προψημένο/ εβριστόν.
ιγδίν, το: γουδί.
ιγεύω, ρ.: ταιριάζω <(τουρ) uydurmak / ιεύω, ίεμαν = ταίριασμα, ίεψα.
ίδρος, ο: ιδρώτας / ιδροκοπώ, ιδρωματέα = μυρωδιά ιδρώτα, ιδροφτείρα = ψείρα από ιδρώτα, ίρδος, ιρδώνω, ίρδωνα, ίρδωσα.
ιθάκιν, το: ο μαστός της αγελάδας.
ίλα, επίρ.: ιδίως, προπαντός / ίλαμ.
ιλοίφιν, το: πάνινη μικρή σακούλα για λούσιμο με το σαπούνι.
ιμαρέτ, το: φιλανθρωπικό ίδρυμα, πτωχοκομείο < (τουρ) imaret.
ιμπρίκ, το: το μπρίκι, < (τουρ) ibrik.
ινανεύω, ρ.: πιστεύω, εμπιστεύομαι < (τουρ )inammak, ινάνευα, ινάνεψα, το ινάνεμα = πίστη, ινανμάζης = αμετάπειστος, ινανμάζαινα, ινανμάζ.
ιşτέ, επιφ.: να, ορίστε, δηλαδή < (τουρ) işte.
ίστονιν, το: αντρικό εσώρουχο / ισλίκ.
ιστορίζω, ρ.: αφηγούμαι, διηγούμαι.
Κ
καβάκια, τα: οι λεύκες < (τουρ) kavak / το καβάκιν.
καβαλάρτς, ο: καβαλάρης, ο ιππέας / η καβαλαρέα.
καβουρμάδες, τα: κομμάτια από κρέας που τσιγαρισμένα με λίπος τα διατηρούσαν όλο το χειμώνα < (τουρ) kavurma / η καβουρμά, γαβουρμά / καβουρεύω = τηγανίζω.
καγάν’, το: δρεπάνι με κοντή ξύλινη λαβή.
κάζ', το: η χήνα < (τουρ) kaz.
καζανεύω, ρ.: κερδίζω < (τουρ) kazanmak.
καθαροψώμ',το: το ψωμί από σκέτο σιτάρι.
κάθκα, ρ.: κάθισε / καθκά, καθέστεν.
καϊσ', το: η ζώνη < (τουρ) kayiş / γαϊσ'..
κακόσυρτος, επιθ.: δύστροπος
κακοφέρκουμαι, ρ. συμπεριφέρομαι άσχημα / εκακοφέρθα.
κακοχάπαρος, επίθ.: εκείνος που φέρνει κακές ειδήσεις.
καλαμόπον, το: το καλαμάκι.
Καλαντάρτς, ο: ο Ιανουάριος / καλαντοκούρ', καλαντόνερον, Καλαντόφωτα.
καλαπαλούκ', το: καλαμπαλίκι, περιττό πράγμα < (τουρ) kalabalik.
καλάπως, επίρ.: βέβαια.
καλατσεύω, ρ.: μιλάω / καλατσή, τα καλατσίας, καλατσεύνε, καλάτσευα = μιλούσα, καλάτσευαν, καλάτσεμαν, καλατσεμένα = μιλημένα, καλάτσεψα.
κάλη, η: η σύντροφος, η αγαπημένη / καλλεμέντσα = όμορφη, τα κάλλεα = η ομορφιά.
καλκεύω, ρ.: καβαλώ / κάλκεψον.
καλλίον, επίρ.: καλύτερα / καλός, καλέσα, καλλύνω = θεραπεύομαι.
καλομάνα, η: η γιαγιά / λυκοκαλομάνα, αρκοκαλομάνα, λυκοπάππον, αρκοπάππον.
Καλομηνάς, ο: ο Μάιος.
καλοτερώ, ρ.: κυττάζω προσεκτικά, ξαναβλέπω.
καλωσηρθίασμαν, το: καλωσόρισμα / η καλωσωρία.
κάμα, η: σπαθί γυριστό, χαντζάρι < (τουρ) kama.
καμαρωτέρ’, το: πέπλο με το οποίο σκέπαζαν το κεφάλι της νύφης / το καμαρωτέριν, η καμάρα.
καματερός, επίθ.: δουλευτάρης / καματερέσα πβ. κακούργεσα, καλόχρονεσα, κοτυλεμέντσα = αδύνατη, κοντέσα = κοντή, κουτσέσα = κουτσή, λεγνέσα, λιφτέσα = ελαφρόμυαλη, λουσμέντσα = λουσμένη, λυγερέσα, μικρέσα, μυξέσα.
καμίαν, επίρ: ποτέ.
καμίσ’, το: αντρικό ή γυναικείο πουκάμισο.
κανείται, ρ.: φτάνει / κανείνταν, εκανέθεν, κανείσαι.
κανόνιν, το: το νεκροκρέβατο που είχε η εκκλησία κάθε ενορίας.
καντσίν, το: η ψύχα του ξηρού καρπού.
κάουμαι, ρ.: καίγομαι.
καπίτς, το: το αλεστικό δικαίωμα του μυλωνά.
καπούσκα, η: φαγητό με χοιρινό κρέας, λάχανο τουρσί, κόκκινη πιπεριά και βούτυρο < (τουρ) kapuska.
καρακόλιν, το: αστυνομικό τμήμα < (τουρ) karakol.
καρβών', το: το κάρβουνο / καρβώνιν, τσιλίδ'.
καρκαρίζω,ρ.: κάνω θόρυβο, βροντώ.
καρμενέτσα, η: ρόκα, ηλακάτη, ξύλινο εργαλείο για το γνέσιμο του μαλλιού.
καρτάσ', το: ο αδελφός < (τουρ) kardaş / καρτάσιν.
καρτόφα, τα: οι πατάτες / το καρτόφιν, καρτοφοφούστορον, καρτοφοτήγανον.
καρτοφοτήγανον, το: πρόχειρο φαγητό με πατάτες που βράζονται και τηγανίζονται με κρεμμύδι και λάδι.
κασκάρα, η: καρακάξα
κάστρεν, ο: το κάστρο.
καταλαχού, επίρ.: κατά τύχη.
καταμάγια, η: σκούπα από κουρέλια για το φούρνο.
κατενίζω, ρ.: ξεπλύνω / κατενίζ'νε, κατενόν = καθαρό.
κατσίν, το: πρόσωπο / τα κατσία.
καυκία, τα: ποτήρια, τάσια / καυκίν.
καφούλιν, το: θάμνος / τα καφούλα, καφουλόπον ,.
καφτάν', το: πολυτελές επίσημο πανωφόρι < (τουρ) kaftan.
κεβεζελεύω, ρ.: μιλάω πολύ / κεβεζελεύ'νε, κεβεζέας = πολυλογάς, κεβεζού.
κελπεστία, τα: οι μπριζόλες.
κεμεντζέ, η: η λύρα του Πόντου < (τουρ) kemençe / κεμεντζές, κεμανές.
κεντίρ, το: η ινδική κάνναβη, χασίσι < τουρ) kendir.
Κερεκή, η: Κυριακή, Δευτέραν, Τρίτ', Τετράδ', Πέφτ', Παρασκευήν, Σάββαν.
κερεντή, η: μεγάλο δρεπάνι με ξύλινο χερούλι.
κεσκέκ’, το: γαμήλιο ή εορταστικό γεύμα με κρέας από κοτόπουλο ή κατσίκι ή μοσχάρι και αποφλοιωμένο σιτάρι και περιχυμένο με λειωμένο βούτυρο < (τουρ) keşkek.
κι άλλο xειρ', επίρ: χειρότερα.
'κι εν, ρ.: δεν είναι (ενικός) / 'κ’ είναι = δεν είναι (πληθυντικός), 'κι’ έχω = δεν έχω, 'κι’ έχνε.
κιντέας, τα: οι τσουκνίδες / κιντέατα, κινθέα, κνιδέα.
κιφάλ', το: το κεφάλι / ξερόν κιφάλ', τρανόν κιφάλ',
κλαινίζω, ρ.: κάνω κάποιον να κλαίει.
κλέμια, τα: η ζώνη.
κλιβάν’, το: εστία, ταντούρ, ορθογώνιο κτίσμα στην κουζίνα ύψους εβδομήντα εκατοστών με μεταλλικό κύλινδρο διαμέτρου πενήντα εκατοστών.
κλίσκουμαι, ρ.: σκύβω / κλίσκουνταν.
κλώθω, ρ.: επιστρέφω / κλώσον, κλώσκουμαι, κλωστός, κλωστοτήγανον.
κοβλάκια, τα: κουβάδες από ξύλο έλατου για το γάλα / κοβλάκ'.
κοεμτζής, ο: ο χρυσοχόος < (τουρ) kuyumcu / γοεμτζής, κουιμτζής.
κοζέρ', το: μεγάλο κόσκινο για το στάρι.
κοκίν, το: σιτάρι / κοκία = κόλυβα.
κοκκύμελον, το: το κορόμηλο, το δαμάσκηνο, η δαμασκηνιά / κοκκίμελον, κοκκίμελα.
κοκνέτσα, η: μάλλινο τετράγωνο ύφασμα το τύλιγαν οι γυναίκες πάνω από τη ζιπούνα από τη μέση μέχρι τις γάμπες.
κολλίζω, ρ.: ανάβω, καίγομαι.
κολόθα, τα: μικρά ψωμάκια που τα μοίραζαν για τις ψυχές των νεκρών.
κομές, το: κοτέτσι < (τουρ) kümes.
κομπώνω, ρ.: ξεγελώ / κομπών'νε, κόμπωμαν.
κονεύω, ρ.: μένω, κάθομαι, σταθμεύω < (τουρ) konmak / γονεύω.
κοντέσ', το: τσόχινη ζακέτα, τη φορούσαν οι γυναίκες πάνω από τη ζιπούνα μέχρι τη μέση.
κοπάλα, τα: ξύλινοι κόπανοι για την αποφλοίωση του σιταριού / το κοπάλ', το κοπάλιν, κοπαλίχτρα.
κοπροθέσ', το: λάκος για την κοπριά των ζώων /η κοπροθέκα.
κόρασον, το: το κορίτσι / κορτσόπον.
κορδιλάουμαι, ρ.: μπερδεύομαι / εκορδιλάεν, κορδίλ' = κόμπος, κορδίλα.
κορκότα, τα: αποφλοιωμένο κοπανισμένο και χονδροαλεσμένο σιτάρι χωρίς βράσιμο. Γίνονταν και από καλαμπόκι και από κριθάρι / κορκότον, κορκοτοφάσουλον.
κορνακότζ’, το: παιδικό παιχνίδι, το κουτσό.
κοσάρας, τα: οι κότες / η κοσάρα, η κοσού = η κλώσα.
κοσμοδέβαση, η: η καταστροφή.
κότ', το: το κότι, μονάδα βάρους περίπου έξι οκάδων, όπως και το πατμάνι / το κότιν.
κότζεμαν ή κότσεμαν, το: η μετακόμιση, η μετοικεσία < (τουρ) göçmek.
κότς, το: χορός παμποντιακός.
κοτσορύμ', το: το ρυάκι, ποταμάκι / κοτσορύμιν.
κοτύλα, η : το σβέρκο / κοτυλεύω = αδυνατίζω, κοτυλεύ'νε, κοτυλεμένος, κοτυλεμέντσα.
κουβανέφκουμαι, ρ.: εμπιστεύομαι < (τουρ) güvenmek / κουβανέφκουνταν.
κουή, η: το πηγάδι, η παραλία, το κουίν = το υπόγειο < kuyu.
κουίζω, ρ.: φωνάζω / κουίζ'νε, κούξον = φώναξε.
κουιμαλία, τα: πίτες στο φούρνο με κιμά < (τουρ) kıymalı / το κουιμαλίν.
κουκουβάκια, τα: μανιτάρια.
κουκούμ’, το: χάλκινη στάμνα νερού / το κουκούμιν.
κουλανεύω, ρ.: χρησιμοποιώ < (τουρ) kulanmak.
κουμποσπάλερον, το: μεταξωτό επιστήθιο ύφασμα της νύφης.
κουνίν, το: η κούνια / κουνίζω, κουνίζ'νε, τα κουνία.
κούντα, ρ.: σπρώξε / κούντεμαν, κουντώ = σπρώχνω, κουντούν.
κουντάχ’, το: οι φασκιές < (τουρ) kundak.
κουντούρας, τα: η κουντούρα, παπούτσια γυναικεία με χαμηλά τακούνια συνήθως μαύρα.
Κούντουρον, ο: Φεβρουάριος.
κουρτώ, ρ.: καταπίνω / κουρτούν.
κουσκουντέρα, η: μεγάλη σκούπα από αγκαθωτό θάμνο.
κουσκούρ’, το: ξεραμένη κοπριά αγελάδας που χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη / το κουσκούριν.
κουτίν, το: το φέρετρο.
κούτσα, η: η μυρμηγκιά / τα κούτσας.
κουτσή, η: κορίτσι, κοπέλα / ή πουτσή.
κόφτω, ρ.: κόβω / κόψον.
κοχλίδα, τα: τα σαλιγκάρια / το κοχλίδιν = σαλιγκάρι, χρυσή αλυσίδα.
κράνια, τα: οι καρποί της κρανιάς, δενδρύλλιου μέτριου μεγέθους με καρπούς σαν της ελιάς αλλά κόκκινους.
κρεατοκούρ’, το: χοντρό σανίδι για το κόψιμο του κρέατος / κρεατοκούριν.
κρενίν, το: η βρύση.
κρούω, ρ.: κτυπώ / κρούγ'νε.
κρυφτερίτσα, η: παιχνίδι των παιδιών, το κρυφτό / κρύφκουμαι.
κυμιόνιν, το: το κύμινο.
κυνηγεύω, ρ.: κυνηγώ.
κύρης, ο: ο πατέρας, ο πεθερός.
κωλισάφρα, η: η σαύρα.
Λ
λαβάσα, τα: λεπτές πίτες από ζυμάρι ψωμιού που τις έψηναν στο ταντούρ ή το σάτσι ή το φούρνο.
λαγγεύω, ρ.: πηδώ / λαγκεύ'νε = πηδούν, λάγκεμαν.
λαγήν’, το: πήλινη στάμνα.
λαζούδα, τα: τα καλαμπόκια.
λαϊστέρα, η: παιδικό παιχνίδι, η κούνια / λαϊζω = κουνώ, λαϊζ'νε, λαϊσκουμαι, λαήσκουνταν = κουνιούνται.
λακουρτία, τα: οι ομιλίες , (τουρ) lakırdı.
λαλάγκα, η: πρόχειρο φαγητό, με νερουλή ζύμη που χυνόταν πάνω στο σάτσι και τρωγόταν περιχυμένη με βούτυρο.
λαλαχού, η: η χαϊδεμένη.
λαλία, η: η φωνή / τα λαλίας, λαλόπον, λαλώ, λαλεμέντζα = προσκεκλημένη, λαλασία = ομιλία.
λαμψία, τα: ελαφριά παπούτσια που τα φορούσαν μέσα από τις γαλότσες.
λανάρ’, το: μεταλλικό οικιακό εργαλείο για το λανάρισμα του μαλλιού με πενήντα περίπου βελόνες κολλημένες σε δύο σειρές σε μεταλλική βάση.
λαρώνω, ρ.: γιατρεύω / λαρών'νε, λαρούμαι, λαρούνταν.
λάσκουμαι, ρ: περιφέρομαι / λάσκουνταν.
λαταρίγουμαι, ρ.: κουνιέμαι / λαταρίγουνταν.
λαχανοκούταλον, το: κουτάλα τρυπητή για ανακάτεμα ή σερβίρισμα του φαγητού.
λαχμάζω, ρ.: λαχανιάζω / λαχμάζ'νε.
λαχόριν, το: τετράγωνο ύφασμα που το έδεναν οι γυναίκες στη μέση.
λαχτίζω, ρ.: κλωτσώ / λαχτίζ'νε, λάχταν = κλωτσιά, τα λάχτας = κλωτσιές.
λεγνός, επίθ.: λεπτός, αδύνατος.
λείβ', το: σύννεφο, τα λείβα / λειβώνω = σκοτεινιάζω, λειβών'.
λειφτός, επίθ.: λειψός / λειφτάζω.
λέλεκον, ο: πελαργός.
λελεύω σε, ρ.: να σε χαρώ.
λετσέκ', το: και λετζέκ, βαμβακερό κάλυμμα κεφαλής γυναίκας, ανοιχτόχρωμο για τις νέες και σκούρο για τις ηλικιωμένες.
λεφτοκάρα, τα: φουντούκια < λεπτοκάρυα / το λεφτοκάρ' .
λιγμετέρ’, το: και λιχμετέρ', μεγάλο ξύλινο πιρούνι με έξι δόντια, το χρησιμοποιούσαν στο αλώνισμα.
λιγούμαι, ρ.: λιγώνομαι / λιγούνταν = λιγώνονται.
λιθάρ', το: πέτρα / λιθάρα, λιθαρόπα.
λιμπαντέ, η: γυναικείο παλτό από χρωματιστό βαμβακερό ύφασμα.
λίντζα, τα: παιδικό παιχνίδι, τα πεντόβολα.
λογαρία, η: ο λογαριασμός / λογαρέζω = λογαριάζω, λογαρέζ'νε.
λογομάντιλον, το: μαντίλι που έστελναν οι γονείς της νέας στους γονείς του αρραβωνιαστικού για δήλωση αποδοχής του γάμου.
λογόπαρμαν, το: η τελική συμφωνία για την τέλεση του γάμου.
λοχούσα, η: η λεχώνα.
λυκοκαλομάνα, η: η μαμά της γιαγιάς.
λώματα, τα: τα ρούχα / λωμόπα = ρουχαλάκια.
Μ
μαγαρούτζα, τα: δώρα και τραπέζωμα για καλορίζικα.
μάγλα, τα: μάγουλα / μάγλον.
μαθίζω, ρ.: διδάσκω / μαθάνω = μαθαίνω, μαθάν'νε, μαθεύκεται.
μακαρίνα, η: ζυμαρικό σαν τα μακαρόνια, λεπτό φύλλο από ζύμη με αλεύρι σιταριού που κοβόταν σε στενές λωρίδες και ξεραίνο- νταν στον ήλιο.
μακέλ', το: η αξίνα, ο κασμάς / τα μακέλα.
μαλάζω, ρ.: πιάνω / μαλάζ'νε.
μαλλοδέματα, τα: στολίδια για τα μαλλιά, μεταξωτά ή ασημένια.
μαντζάνες, τα: οι μελιτζάνες.
μαντζιρίζω, ρ.: δε νηστεύω / μαντζιρίζ'νε.
μαντίν, το: ζυμαρικό από σιταρίσιο αλεύρι. Η ζύμη κόβεται σε μικρά τετράγωνα πλάτους ενός εκατοστού που ξεραίνονται στον ήλιο. Αφού βράσει με νερό προστίθεται γιαούρτι και σκόρδο, < mantı.
μαροκούμαι, ρ.: αναμασώ / μαροκούνταν = αναμασούν.
μασίνα, η: αποθηκευτικός χώρος και χώρος εργασίας ανοιχτός από μπροστά.
μασλάχ': γυναικείο ρούχο χωρίς μανίκια < maşlah.
μαστραπά, η: χάλκινο ποτήρι νερού < maşrapa.
μασχαρεύω, ρ.: αστειεύομαι / μασχαρεύ'νε, μασχαρίας, μασχαράνος, μασχαρεφτά = στ’ αστεία.
μαχ, το: το έθιμο σιωπής της νύφης προς τα πεθερικά της.
μαχανά, η: η αφορμή, η δικαιολογία.
μεϊβέδες, τα: φρούτα < meyve.
μειζοτέρ', οι: οι μεγαλύτεροι / μιζέτερος, μιζέτερα.
μελεσσίδ', το: η μέλισσα, το μελίσσι / τα μελεσσίδα.
μένεμαν, το: μήνυμα / μενέματα, μενώ = παραγγέλνω, μενούν = παραγγέλνουν.
μέρ', επίρ.: πού / μέρ' έν'.
μερία, τα: οι μηροί.
μερσίνα, τα: ψάρια οξύρρυγχοι.
μέστα, τα: ελαφριά παπούτσια χωρίς τακούνι για μέσα στο σπίτι.
μετζίτι, το: νόμισμα που το χρυσό είχε μία χρυσή λίρα και το ασημένιο είκοσι πέντε γρόσια.
μικρέσσα, η: μικρή.
μιλέτ, το: ο λαός, ο κόσμος, το έθνος < (τουρ) millet.
μιντέρια, τα: μαξιλάρια για κάθισμα < minder.
μισίριν, το: καλαμπόκι < mısır.
μοθοπώρ', το: φθινόπωρο.
μοιράουμαι, ρ.: μοιράζομαι.
μομότσα, τα: τα κουκουνάρια / μομότς.
μοναχία, η: η μοναξιά.
μουσκάρ', το: μοσχάρι / μουσκάρα.
μουσκόφυλλον, το: το φασκόμηλο.
μούστα, η: η γροθιά / τα μούστας.
μουστερήδες, οι: οι πελάτες < müşteri.
μουστρώνω, ρ.: σκυθρωπιάζω.
μουχατσίρ, ο: μετανάστης, πρόσφυγας < (τουρ) muhacir.
μουχτάρτς, ο: ο πρόεδρος του χωριού < (τουρ) muhtar.
μουχτερόν, το: το γουρούνι / μουχτερόπον.
μπατανίας, τα: οι κουβέρτες < battaniye.
μπουρμαλίν, το: τυλιχτό, στριφτό γλυκό σαν το σαραγλί, η πουρμά.
μυντζίν, το: είδος τυριού από άπαχο γάλα.
μυξέας, ο: μυξιάρης / μυξέσα.
μύρα, η: η μυρωδιά.
Ν
ναϊλί, επιφ.: αλίμονο / ναϊλί εμέν, ναϊλί τη μάνα σ'.
νασάν, επιφ.: είθε, μακάρι να / νασάν εσέν, νασάν την μάναν.
νε, μόριο: νε αφορισμένε! / νε .. νε = ούτε ... ούτε.
νεγάμ’κα, τα: νεονυφιάτικα.
νεγκασία, η: η κούραση / νεγκασμένος, νεγκασμέντσα, νεγκάζω, νεγκάσκουμαι, νεγκάσκουνταν.
Νεοχρονία, η: η Πρωτοχρονιά.
νέπαι : βρε, καλέ / νέψα = καλέ, μωρή.
νεράσκουμαι, ρ.: σιχαίνομαι / νεραξία = σιχαμένη.
νεσβήνω, ρ.: σβήνω / νεσβήγα.
νεσπάλω, ρ.: ξεχνώ / νεσπάλ'νε.
νιμέ, η: παιχνίδι παιδικό ομαδικό.
νισαλούς, ο: μνηστήρας < (τουρ) nişan / νισαλούσα.
νίφτω, ρ.: πλένω / νίφ'νε, νίφκουμαι, νίφκουνταν.
νόμα, ρ.: δος μου / δίγω.
νουνίζω, ρ. : σκέφτομαι / νούντσον = σκέψου, νουνισμένος, νουνισμέντσα, νουνιγμένος, ενούντσα, νοΐζω = αντιλαμβάνομαι.
ντελικανλής, ο: νέος, παλικάρι < delikanlı.
ντό: τι, εκείνο που / ντ' έφτάς, ντ' έποικες; ντ' άγνα = πώς.
ντος, ρ.: κτύπα / ντόσιμον, κρούω, ντοχτούμαι.
ντοσέκια, τα: τα στρώματα < döşek.
νυφείον, το: χώρος διασκευασμένος πρόχειρα για να υποδεχθεί τη νύφη μόλις επιστρέψει από την εκκλησία / νύφε, νυφάδες, νύφεσα, νυφόπαρμαν.
νυχτοπούλ', το: νυχτοπούλι / τα νυχτοπούλα.
Ξ
ξάι, επίρρ : καθόλου / έναν ξάι = λίγο.
ξαμώνω, ρ.: συγκρίνω, ξαμών'νε.
ξυλάγγ’, το: το δουρβάνιν, ξύλινο εργαλείο σε σχήμα βαρελιού για το κτύπημα του γάλακτος και την παραγωγή του βουτύρου.
ξαν, επίρ.: ξανά.
ξέντσα, η: η ξένη / ο ξένον, ξενιτέας, ξενιτία.
ξύγαλαν, το: γιαούρτι / τα ξυγάλτα.
ξυλέα, η: το κτύπημα, το χαστούκι / τα ξυλέας.
ξυμήτς, ο: ο ψηλομύτης.
ξύνω, ρ.: χύνω / ξύουμαι, ξύουνταν.
ξύσκουμαι, ρ.: ξύνομαι / ξύσκουνταν, το ξυστήρ', τα ξυστήρα.
Ο
οβόν, το: το αυγό / τα οβά, οβάζ' = κάνει αυγό.
ογρήγορα, επίρ.: γρήγορα / ογρηγορώ.
οκνέας, ο: ο τεμπέλης / οκνέσα, οκνώ, οκνούν.
ολόγος, ο: αναίσθητος, απαθής.
ολόες, ο: επίθ.: ολόκληρος / ολόεν, ολόερα, όλος, όλε, όλ', όλτς.
ομάζω, ρ.: μοιάζω.
ομάλ', το: χορός παμποντιακός / ομαλίζω = ισοπεδώνω.
ομάτ' το: το μάτι /ομμάτ', ομμάτα.
ομούτ', το: η ελπίδα < (τουρ) umut.
ονέρ'τα, τα: τα όνειρα.
όντες, σύνδ.: όταν / όντας.
οξουκά, επίρ.: έξω / οξούκα, οξουκές = εκεί έξω.
οξύγαλαν, το: γιαούρτι.
οπουρνά, επίρ.: αύριο.
ορέχκομαι, ρ.: επιθυμώ.
ορθία, η: η αλήθεια.
ορθώνω, ρ.: επιδιορθώνω.
ορμάν, το: το δάσος < (τουρ) orman.
ορμίν, το: το μικρό ποτάμι / τα ορμία, τα ορμόπα.
ορτάρα, τα: μάλλινες κάλτσες.
οσήμερον, επίρ.: σήμερα.
οσπιτόπον, το: το σπιτάκι / οσπιτανός.
οτά, η: το δωμάτιο < (τουρ) oda.
ούβας, τα: οι χουρμάδες.
ούμπαν, επιρ.: όπου.
ούσνα, σύνδ.: μέχρι, έως.
οφέτος, επίρ.: φέτος.
οψάρ', το: το ψάρι / τα οψάρα, η οψαρέα = ψαρίλα.
οψεζ'νόν, ο: ο χθεσινός / οψέ, οψικέσ' = χθες, οψεκές = τις προάλλες, οψεμπριμέραν = προχθές.
Π
παγκανότα, τα: τα χαρτονομίσματα < (τουρ) banknot.
παθάνω, ρ.: παθαίνω.
παιδάς, ο: ο νέος, το παιδί, το παλικάρι / παιδοποιώ, παιδοποίγω.
παινεύκουμαι, ρ.: παινεύομαι / παινεύκουνταν.
παίρω, ρ.: παίρνω / έπαρ'.
παϊτόνιν, το : μόνιππο, αμάξι με ένα άλογο < payton.
παλαλέ: παλαβέ, παλαλός = παλαβός / παλαλούμαι, παλαλώνω, παλαλοσύνε, παλαλά = τρελά, τα παλαλίτσας.
παλικάρ', το: παλικάρι, τα παλικάρα, η παλικάρενα, το παλικαρόπον.
παλουχτζής, ο: ο ψαράς < (τουρ) balıkçı.
πανοΰρ, το: πανηγύρι.
παρακαλία, η: παράκληση,/ τα παρακαλίας.
παρακαμίν', το: η εστία.
παρλαεύω, ρ.: λάμπω, γυαλίζω < (τουρ) parlamak.
παρουσιάσκουμαι, ρ.: παρουσιάζομαι.
παρχάρα, τα: θερινός βοσκότοπος / παρχαρεύω, ο παρχάρτς, η παρχαρομάνα, τα παρχαρομύτα = βουνοκορφές.
πασκιτάν, το: αποβουτυρωμένο, στραγγισμένο, αλατισμένο γιαούρτι.
πασκίμ, σύνδ.: μήπως.
πασμάδες, τα: τσίτια, βαμβακερό εμπριμέ ύφασμα.
παστάν, επίρ.: τελείως < (τουρ) baştan.
παστρεύω, ρ.: καθαρίζω / πάστρεψον.
παταλεύω, ρ.: εμποδίζω, ενοχλώ.
πατίκιν, το: χάλκινο σκεύος που το έβαζε η πεθερά στο κατώφλι για να το πατήσει η νύφη όταν ερχόταν από την εκκλησία.
πατμάνια, τα: μονάδες βάρους έξι οκάδων < batman / πατουμάνια.
πατούλα, η: ή πιπιλομάταινα, χορός παμποντιακός.
παχόκολον, ο: ο χοντρόκωλος.
παχτσέ, η: ο κήπος < (τουρ) bahçe.
παχύνω, ρ.: παχαίνω.
πε, ρ.: πες / πέτεν, λέγω, πέα την, πέα τον, πέα τσε.
πεγαδομάτα, τα: οι πηγές.
πεϊνιρλία, τα: πίτες σε σχήμα βάρκας γεμισμένες με τυρί και ψημένες στο φούρνο < peynir = τυρί.
πεκιάρ'ς, ο: ο ανύπαντρος < (τουρ) bekar.
πελίτια, τα: οι βελανιδιές < pelit.
πέλκι, επίρ.: ίσως, πιθανόν < (τουρ) belki.
πεντικόν, ο: ποντικός.
περεσκία, τα: τα πιροσκί.
περήδες, οι: νεράιδες < peri.
περισάντς, ο: φουκαράς < (τουρ) perişan / περισάντσα.
περμένω, ρ.: περιμένω.
πέσκον, ο: η σόμπα.
πετεινάρ', το: ο κόκορας / τα πετειναρόπα, πιλίτς = πετιναράκι, πιλίτσα.
πινακίδ’, το: πινακίδα γραφής.
πίνω, ρ.: πίνω / πία, πιάτεν, η ποτή.
πιπιλομάταινα, η: εκείνη που έχει μικρά μάτια.
πιρίφτε, η: ξύλινο φτυάρι για το φούρνισμα του ψωμιού ή του φαγητού / πιρίφτω = φουρνίζω, πυρίφτ'νε.
πιρνά πιρνά, επίρ.: πρωί πρωί / πουρνά, το πιρνόν = το επόμενο πρωί.
πιρπιρίμα, τα: οι γλιστρίδες.
πισία, τα: τηγανίτες πλατιές και μεγάλες περιχυμένες με πετιμέζι ή μέλι ή πασπαλισμένες με ζάχαρη < pişmek = ψήνω.
πισταμπάλ', το: ποδιά από μάλλινο ύφασμα.
πιστόφ', το: πιστόλι, όπλο < pişton.
πλαν, επίρ.: πέρα.
πλεθύνω, ρ.: πληθύνω.
πλουμίδ', το: το στολίδι / πλουμίδα, πλουμιστά, πλουμιστός, πλουμιστέσα.
πλύσκουμαι, ρ.: πλένομαι / πλύσκουνταν.
ποδεδίζω σε, ρ.: να σε χαρώ.
ποιώ, ρ.: κάνω / εποίνα, εποίκα, ποίσον, ποίστεν.
πόνα, τα: οι πόνοι.
πορανία, τα: μπουρανί, φαγητό με χόρτα ή παντζαρόφυλλα τηγανισμένα με βούτυρο και περιχυμένα με πασκιτάν.
ποστάλα, τα: γυναικεία χαμηλά παπούτσια < postal.
ποταμάκριν, το: η ακροποταμιά.
ποτισκούμαι, ρ.: πίνομαι, ποτίζομαι / ποτίω.
ποτισώνα, η: η ποτίστρα.
ποτούριν, το: αντρικό φαρδύ παντελόνι < potur.
πουγαλεύκουμαι, ρ.: αγανακτώ < (τουρ) buğalmak / οι πουαλεμέν'.
πουδέν, επίρ.: πουθενά / πουθέν.
πουίχ', το: μουστάκι < (τουρ) bıyık / το πουίκιν.
πουλούλα, τα: πιθάρια / το πουλούλ'.
πουρτίν, το: ύφασμα / τα πουρτία.
πουσιντάλευρον, το: το κριθαρίσιο καβουρδισμένο αλεύρι.
πουτσή, η: η κόρη / κουτσή, νέπουτση, νέκουτση.
πρέσκουμαι, ρ.: πρήζομαι / πρέσκουνταν, πρεσμέντσα.
πυκναράευτος, ο: ο ποθητός.
Ρ
ρακάν, το: η βουνοπλαγιά.
ράχα, η: η ράχη / ρασόπον = ραχούλα.
ραχίν, το: βουνό / τα ραχία, ραχιόπουλον = πουλί του βουνού, ραχιοκέφαλα = οι βουνοκορφές.
ριγώ, ρ.: κρυώνω / το ρίγαμαν, ριγωμένος, ριγωμέντσα.
ρίζα μ', προσφώνηση: ψυχή μου!
ρούζω, ρ.: πέφτω / ρούζ'νε, ερούζ'να, ερούξα, ρούξιμον.
ρουκάν', το: ο αυτοσχέδιος αποχιονιστήρας.
Σ
σαεύω, ρ.: σέβομαι.
σαβουρεύω, ρ.: τινάσσω, σκορπίζω < (τουρ) savurmak.
σα βρατέρα, επίρ.: στο δειλινό / σο μέρωμαν, σο κιντίν.
σάγκα, η: μοχλός, κλειδαριά πόρτας.
σάγκι, σύνδ.: σάν να < (τουρ) sanki.
σαλάκ’, το: φόρτωμα πλάτης, συνήθως δεμάτι ξύλα ή κλαδιά.
σαλαχανάς, ο: αργόσχολος, σαλαχανέσα.
σαμάρα, η: το χαστούκι < (τουρ) şamar / η σαπλάκα, τα σαπλάκας, σαπλακίζω, σαπλακίζ'νε.
σαρεύω, ρ.: αρέσω.
σαρής, ο: ο ξανθός / σαρήσα, σαρίν < (τούρ) sarı.
σασεύω, ρ.: σαστίζω < (τουρ) şaşırmak / εσάσεψα, σασιρεμένος, σασσιρεμέντσα.
σάτσι, το: στρογγυλή λαμαρίνα για το ψήσιμο των γιουφκάδων < sac.
σαφλέας,ο: σαλιάρης, σαφλίζω, σαφλίζ'νε.
σαχάνια, τα: πιάτα < sahan.
σαχτάρα, τα: οι στάχτες.
σεβάσκουμαι, ρ.: σέβομαι.
σεβνταλής, ο: ο ερωτευμένος < (τουρ) sevdalı / η σεβτά, τα σεβτάδες.
σειμουγκόν, ο: χειμώνας.
σέρα, η: ποντιακός πολεμικός χορός.
σερομίλ', το: η μυλόπετρα / τα σερομίλα.
σέφτελα, τα: παντζάρια / το σέφτελον, σεύτελον, ο σεύτελον = ο ανόητος, h σέφτελεσα, η σεφτελοσύνη.
σιλεγνίζω, ρ.: κοσκινίζω, λεπτολογώ.
σιλευτέρ’ το: σφουγγαρόπανο / σιλεύω = σφουγγαρίζω, σιλεύ'νε.
σίμισκα, η: ηλιόσπορος, τα σίμισκας.
σινίν, το: μεγάλος χάλκινος δίσκος < sini.
σιργούνιν, το: η εξορία < (τουρ) sürgün.
σισέ, η: το μπουκάλι ,(τουρ) şişe.
σίτα, σύνδ.: όταν, ενώ, καθώς
σιτλία, τα: ρυζόγαλα < sütlü.
σιφτέν, επίρ.: στην αρχή.
σκαλώνω, ρ.: αρχίζω.
σκεπίδ', το: η σφήκα.
σκοτία, η: το σκοτάδι.
σκούμαι, ρ.: σηκώνομαι / σούκ' = σήκω, σκώνω.
σκουτουλίζω, ρ.: ευωδιάζω / εσκουτούλτσα, η σκουτούλα, σκουντουλοδέσμια = άρωμα δυόσμου.
σκυλάζω, ρ.: βρωμάω.
σκώνω, ρ.: σηκώνω / έσκωσα.
σοέβω, ρ.: ληστεύω < (τουρ) soymak.
σουμά, επίρ.: κοντά / σουμώνω.
σουμάδεμαν, το: ο αρραβώνας / σουμαδεύω, ο σουμαδεμένον, η σουμαδεμέντσα, τα σουμάδα, σουμαδεύκουμαι, σουμαδεύκουνταν.
σοφράς, ο: τραπέζι κοντό στρογγυλό < sofra.
σπάζω, ρ.: σφάζω / σπάξιμον.
σπαρέλιν, το: κάλυμμα γυναικείου στήθους / σπαρελόπον.
σπιτίτζας, τα: παιδικό παιχνίδι, οι κουμπάρες.
σπιχτέσα, η: η τσιγκούνα / ο σπιχτόν, σπίγγω, σπίχκουμαι, σπίγγουμαι, σπίγγουνταν.
Σταυριώτες, οι: οι κάτοικοι του χωριού Σταυρίν της Αργυρούπολης πολλοί από τους οποίους εξισλαμίστηκαν αλλά παρέμειναν κρυπτοχριστιανοί.
στέκω, ρ.: στέκομαι / στα, εστά, εσταθέστεν.
στέφανον, το: ο σύζυγος.
στοιβαχτόν, το: ο μουσακάς.
στουδ΄, το: το κόκαλο / τα στούδα.
στρούλιγμαν, το: το έθιμο για το ξύρισμα του γαμπρού.
στύπας, τα: τα τουρσιά / η στύπα.
στυχαρία, η: η αναγγελία ευχάριστης είδησης / στυχαριάζω, στυχαρίασον, στυχαρέζω, στυχαρέζ'νε.
σύννυχτα, επίρ.: πριν ξημερώσει.
συντάγουμαι, ρ.: κάνω συμφωνία.
συντιβάλλω, ρ.: διαβάλλω.
συρίζω, ρ.: σφυρίζω / σουρίζω, το σύριμαν, η συρίχτα.
σύρσιμον, το: απαγωγή κόρης με σκοπό το γάμο / σύρκουμαι = υποφέρομαι.
σωρεύω, ρ.: μαζεύω / σωρεύκουμαι.
Τ
ταβίζω, ρ.: μαλώνω / ταβίζ'νε, το τάβισμαν.
τάζω, ρ. : υπόσχομαι / τάουμαι.
ταής, ο: ο θείος < (τουρ) dayı.
ταβά, η: τηγάνι < (τουρ) tava.
ταμάμ, επίρ.: σωστά, εντάξει < (τουρ) tamam.
τανωμένον σουρβάν’, το: σούπα με τάνι και κορκότα ή πλιγούρι ή ρύζι / το τάν', τανοσίρβ'.
τάπλα, η: κάλυμμα της κεφαλής των παντρεμένων γυναικών.
ταράουμαι, ρ.: ανακατεύομαι / ταράγουμαι, ταράγουνταν, ταράζω, ταράζ'νε.
ταραπολόζα, τα: γυναικείες ζώνες από την Τρίπολη της Λιβύης.
τάσι, το: κύπελο < (τουρ) tas.
ταφίν, το: ο τάφος / τα ταφία.
τεβόρα, τα: τα λευκά έλατα.
τελικανλής, ο: παλικάρι, θερμόαιμος < (τουρ) delikanlı.
τελόνω, ρ.: τελειώνω.
τεμέκ, επίρ: τάχα, δήθεν, λοιπόν < (τουρ) demek / τεά, τεάμ.
τεντελίζω, ρ.: τουρτουρίζω / τεντελίζ'νε.
τέντζερη, η: τσουκάλι για μαγείρεμα < (τουρ) tencere.
τεπελίκια, τα: κάλυμμα κεφαλής ανύπαντρων κοριτσιών < (τουρ) tepe = κορφή.
τέρεν, ρ.: κύττα / τερώ, τερέστεν.
τερλίκια, τα: κάλτσες από πολύ χοντρή κλωστή < (τουρ) terlik = παντόφλα.
τεστίν, το: στάμνα νερού < (τουρ) testi.
τέτσια, τα: χάλκινα δοχεία για τη φύλαξη των καβουρμάδων.
τεψίν, το: ταψί < (τουρ) tepsi.
τζαντζαρεύω, ρ.: = σκαρφαλώνω / τζαντζαρεύ'νε.
τζεβζέ, η : το μπρίκι < (τουρ) cezve.
τιδέν, αντ.: τίποτε / τιδέν 'κ' εν'.
τίκ, το: χορός παμποντιακός.
τοξάριν, το: το δοξάρι της λύρας.
τοουσεύω, ρ.: μαλώνω < (τουρ) dovüşmek.
τοπλαεύω, ρ.: μαζεύω < (τουρ) toplamak / τοπλαεύκουμαι, ετοπλαεύταν.
τουβάρ', το: ο τοίχος, το ντουβάρι < (τουρ) duvar.
τουλουμτζήδες, οι: οι μουσικοί που έπαιζαν την γκαίντα < (τουρ) tulum.
τουλπίρ’, το: γυναικείο κόσμημα από ασημένιες αλυσίδες για το κεφάλι.
τουλώνω, ρ.: σωπαίνω / τούλωσον, τουλώστεν.
Τουρκάντ', οι: οι Τούρκοι.
τραβωδία, η: το τραγούδι / η τραγωδία, ο τραγωδάνον.
τρανύνω, ρ.: μεγαλώνω / ο τρανον, η τρανέσα, τα τρανά, τρανύν'νε, τρανόν κορίτς = γεροντοκόρη, τρανόν αγούρ'.
τρίμμαν, το: κουρκούτι, φαγητό με αλεύρι από σιτάρι, κρεμμύδια και βούτυρο.
Τρίτη ασβολερή, η : αποφράδα ημέρα στον Πόντο ήταν η Τρίτη.
Τρυγομηνάς, ο: ο Οκτώβριος.
τρυγόνα, η: χορός του Ακ Νταγ Μαντέν.
τρυπίν, το: τρύπα / τα τρυπία, τρυπεμένα = τρυπημένα.
τσαγγίν’, το: παπούτσι, πόδι.
τσαγτσίρα, τα: στενό αντρικό παντελόνι.
τσαζούδες, οι: μάγισσες.
τσαΐζω, ρ.: φωνάζω δυνατά / τσάϊξον = φώναξε, τσαϊχτά = φωναχτά.
τσαΐρια, τα: λιβάδια, βοσκοτόπια < (τουρ) çayır.
τσακανίουμαι, ρ.: σέρνομαι στα πόδια μου, ταλαιπωρούμαι / τσακανίουμες.
τσακώνω, ρ.: σπάζω / τσακωμένον.
τσάλτικα, η: παιχνίδι παιδικό, τσιλίκι.
τσάμιας, τα: οι πλεξούδες / η τσάμια.
τσαμούρ', το: η λάσπη < (τουρ) çamur / τα τσαμούρα, τσαμουρωμένος, τσαμουρωμέντσα, τσαμουρωμένα = λασπωμένα.
τσαούσης, ο: λοχίας < (τουρ) çavuş.
τσαράνα, η: λάμπα πετρελαίου.
τσαραχότ’, το: ή εμπροπίς, παμποντιακός χορός.
τσαρκούλιν, το: πέπλο που κάλυπτε το κεφάλι της νύφης ή καμαρωτέρ'.
τσατεύω, ρ.: συναντώ.
τσατσαλίζω, ρ.: ξεγυμνώνω / ο τσάτσαλον = ολόγυμνος, η τσάτσαλεσα, τσατσαλίζ'νε.
τσαφίζω, ρ.: ξύνω / τσαφίζ'νε.
τσερέζια, τα: ξηροί καρποί < (τουρ) çerez.
τσεχέλ’κον, το: άβγαλτο παιδί < (τουρ) cehil.
τσιγ κεφτές, ο: κεφτές με ωμό κιμά και πλιγούρι < (τουρ) çiğ köfte.
τσίζω, ρ.: λυπάμαι.
τσικάριμ: καρδούλα μου < (τουρ) ciğer = συκώτι.
τσιλίδ', το: αναμμένο κάρβουνο.
τσιλτεύω, ρ.: κατουρώ / τα τσιλτούρα, τσιλτέας, τσίλτεμαν, τσιλτεύ'νε.
τσιμίδ', το: ο νους, το μυαλό.
τσιμπουσ', το: το συμπόσιο.
τσίπα, η: ο αφαλός.
τσιπ καλά, επίρ.: πολύ καλά.
τσίρια, τα: ξεραμένα φρούτα.
τσιριχτά, τα: οι λουκουμάδες.
τσιτσέκια, τα: λουλούδια < (τουρ) çiçek.
τσιτσίν, το: το βυζί / τα τσιτσία.
τσούνα, η: η σκύλα / τσούνας παιδίν.
τσορτάνα, τα: σβώλοι από πασκιτάν ξεραμένοι στον ήλιο / τσορτάν.
τυραννίουμαι, ρ.: τυραννιέμαι / τυραννίουνταν.
τυρομύντζ', το: είδος τυριού σαν μυζήθρα.
Υ
υβρίζω, ρ.: βρίζω / η υβρισία, το ύβρισμαν, ο υβριστέας.
υεία, η: η υγεία /υία, ύαν, ύας, υείας και χαιρετίας.
υλάζω, ρ.: γαυγίζω / το ύλαγμαν, ο υλαγμός, υλάζ'νε, ύλαξα, υλάξτε.
υλίζω, ρ.: στραγγίζω / υλίζ'νε, το υλιστέρ', το υλιστέριν, υλιστερόν = στραγγιστό, υλιστόν = στραγγισμένο γιαούρτι.
υπαντρία, η: ο γάμος / το υπάντρεμαν, υπαντρεύω, η ύπαντρος = παντρεμένη.
υπερηφανεύκομαι, ρ.: περηφανεύομαι, υπερηφανεύκουμαι, υπερηφανεύτα, η υπερηφανία.
υπνάσκουμαι, ρ.: νυστάζω, υπνοβατώ, ο υπνασμένος = υπνοβάτης, η υπνασμέντζα, ο υπνέας = υπναράς, η υπνού = υπναρού, η υπνωή = νύστα, υπνώνω = νυστάζω, ύπνωσα = νύσταξα.
υποψιάσκουμαι, ρ.: υποψιάζομαι, υποψιάστα.
υστερινός, ο: τελευταίος, υστερνά = στο τέλος, υστερναίος = κατοπινός, υστερνοκαίριν = φθινόπωρο, υστερνοπαίδ', υστερνοπούλ'.
υφάδ', το: υφάδι, υφαίνσιμον, υφαίστρα = υφάντρα, ύφαση = ύφανση, υφαστικά = υφαντικά.
Φ
φαγόπον, το: το φαγάκι / φαγοποτίζω, φα = φάε, φάζω = ταίζω, φάζ'νε, το φαΐν, τα φαΐα.
φαμελία, η: η οικογένεια.
φαρμακώνω, ρ.: δηλητηριάζω / το φαρμάκιν, τα φαρμάκα.
φέγγον, ο: το φεγγάρι.
φελία, τα: φέτες ψωμιού βουτηγμένες σε γάλα και αυγό και τηγανισμένες με λάδι / to φελίν.
φέρκουμαι, ρ.: συμπεριφέρομαι.
φεύω, ρ. : φεύγω / φευς, φευ, φεύ'νε.
φιλάρα, τα: ελαφριά πέδιλα για βρέφη.
φιλέρ’, το: φλαμούρι.
φιλώ, ρ.: αγαπώ / φιλίουμαι, φιλάσκουμαι = συμφιλιώνομαι, το φίλασμαν.
φοούμαι, ρ.: φοβάμαι / φογούμαι, φοούμες, φοούστουν, η φοβερέσα, o φοβετσέας = φοβητσιάρης.
φορίζω, ρ.: ντύνω / φορίστεν.
φορκάλ’, το: η σκούπα.
φορφάκα, η: ο βάτραχος / τα φορφάκας.
φοσίζω, ρ.: παραχώνω / φοσίζ'νε, φοσίγουμαι, φοσίγουνταν.
φοτά, η: η ποδιά.
φουλίρα, τα: τα φλουριά / φλωρίν.
φουντάριν, το: το καρβέλι το ψωμί.
φουρκίζω, ρ. : πνίγω / φουρκίζ'νε.
φουρνίν, το: ο φούρνος / τα φουρνία.
φούστορον, το: ομελέτα με αυγά και διάφορα άλλα υλικά / φούστορον, φούστουρα, φουστρολάβασον.
φουτίζω, ρ.: αερίζομαι / ο φουτέας.
φτείρα, η: η ψείρα / τα φτείρας, ο φτειρέας.
φτιλακίζω, ρ.: τρομάζω, σπαρταρώ / φτιλακίζ'νε, φτουλακίζω, το φτουλάκισμαν.
φτουλίζω, ρ.: ξεπουπουλιάζω.
φωτάζω, ρ.: φέγγω, λάμπω.
φωτίζω, ρ.: βαφτίζω / φωτίζ'νε.
Χ
χαβίτσ', το: φαγητό με φουρνισμένο καλαμποκίσιο αλεύρι και βούτυρο.
χαίρουμαι, ρ.: χαίρομαι / χαρά = ο γάμος, η χαιρετία.
χαλαλοή, η: η φασαρία / η χαλασμονή = ο χαμός.
χαλκίν, το: ή χαλκόν, χάλκινο δοχείο και καζάνι με χερούλι.
χάμαι, ρ.: χάνομαι / χάθ' = χάσου, χάνω, χαντς, χάν', χάσον.
χαμαιλέτε, η: ο μύλος.
χαμάν, εππίρ.: αμέσως < (τουρ) hemen.
χαμελύνω, ρ.: χαμηλώνω / χαμελά, η χαμελέσα.
χαμούφτας, τα: άγριες φράουλες.
χαντιλιάουμαι, ρ.: θαμπώνουμαι.
χαπάρ', το: η είδηση < (τουρ) haber / τα χαπάρα, χαπαράζω.
χαρά, η: ο γάμος / χαρεντερίζω, χάρουμαι, χάρουνταν.
χαρτίν, το: το χαρτί / τα χαρτία.
χαρτσεύω, ρ.: ξοδεύω < (τουρ) harcamak.
χασεύω, ρ.: ζεματίζω / χασεμένος.
χασίλ’, το: φαγητό με κορκότο σιταρίσιο ή καλαμποκίσιο.
χασλούκ', το: το χαρτζιλίκι.
χάταλον, το: βρέφος, παιδί.
χαψία, τα: ψάρια μικρά, γαύρος < (τουρ) hamsi.
χεροκαλκ’, το: χάλκινο σκεύος για διάφορες χρήσεις.
χειλιαύρη, η: η φλογέρα.
χίλα : χίλια / ο χιλοπλούμιγον.
χειμωγκός, ο: ο χειμώνας.
χερ', το : χέρι / χερέα = όσο χωράει στη χούφτα.
χινέα, η: φυτική βαφή ρόδινου χρώματος.
Χιντιρελές, ο: ο Άγιος Γεώργιος όπως τον αποκαλούσαν οι Τούρκοι.
χολάζω, ρ.: εξοργίζω / χολιούμαι, τα χολία, χολομανίγουμαι, χολέσκουμαι, χολέσκουνταν, χολεσμένος, χολεσμέντσα
χοντρολαλώ, ρ.: μιλώ μεγαλόφωνα.
Χορτοθέρτς, ο: ο Ιούλιος.
χοσλανεύκομαι, ρ.: μου αρέσει < (τουρ) hoşlanmak.
χουλένω, ρ.: ζεσταίνω / χουλέν = ζεστό, χούλεμαν, χουλίουμαι = ζεσταίνομαι, χουλίουνταν.
χουλιάρα, τα: τα κουτάλια / η χουλαρέα = η κουταλιά.
χρέσκουμαι, ρ.: χρειάζομαι / χράσκουμαι.
Χριστουγεννάρτς, ο: ο Δεκέμβριος / Χριστιανάρτς.
χτενίουμαι, ρ.: χτενίζομαι / χτενίουνταν.
χτήνα, τα: οι αγελάδες / το χτήνον, το αλμεγάδιν χτήνον.
χωρέτες, ο: ο χωρικός / η χωρέτ'σα.
Ψ
ψαλαφώ, ρ.: ζητώ / η ψαλαφία, ψαλάφεμαν = πρόταση γάμου, το ψαλαφίον = αίτηση.
ψεματικά, επίρ.: ψεύτικα / ψεματικός.
ψένω, ρ.: ψήνω / ψεμένος, ψεμέντζα, ψημέντζα, ψητέσα, ψεμένον, ψέουμαι, η ψεσ’ = ψήση, ψέσιμον, ψέσκομαι, ψέσον.
ψεύτες, ο: ο ψεύτης / ο ψεύτας, η ψευτία, η ψεύτικεσα, ψευτύνω = διαψεύδω.
ψή, η: η ψυχή / τα ψήα, το ψόπον, ψυχόπον, ψυχοκόριτζον, ψυχοπαίδ', ψυχομάχεμαν.
ψηλέσα, η: η ψηλή, ψηλόλεγνος, ψηλολεγνέσα, ψηλορραχέα, το ψήλος = ύψος.
ψηφίζω, ρ.: υπολογίζω.
ψίνα, τα: τα ψώνια / ψινίζω = ψωνίζω, το ψίνισμα, ψουνίζω, ψώντσον = ψώνισε.
ψοφεμένος, ο: ψόφιος / το ψόφεμαν = ψοφίμι, το ψοφεμάτ', ψοφεμένος = τσιγκούνης, ψοφεμέντζα, ψοφένω, ψοφίζω.
ψύχος, το: ο πυρετός / ψυχούμαι = παθαίνω ελονοσία, ψυχωμένος.
ψωμίν το: το ψωμί / ψωμία, ψωμίτζα = φέτα ψωμιού, ψωμάς, ψωμάβα = γυναίκα φούρναρη, ψωμόπον, ψωμοτάρεζον = ράφι ψωμιών, ψωμοφούρνιν, ψωμοσάνιδον.
Ω
ωβάζω, ρ.: γεννώ αυγά / τα ωβά, ωβόπον, ωβάζ'νε, ώβασον, ώβασμαν, ωβαστάριν = κοτέτσι, ωβατσής = αβγουλάς, ωβότζεπλον.
ωμίν, το: ο ώμος / τα ωμία.
ωράζω, ρ: προσέχω, φυλάω / ωράζ'νε, ωρία = πρόσεχε, ωράγουμαι = φυλάγομαι, το ώρασμαν, ώράσον.
ώσπουτα, σύνδ.: έως ότου.
ωτίν, το: το αυτί / τα ωτία, ωτόπον, ωτόπονος.
Βιβλιογραφία
- Άνθιμος Παπαδόπουλος
- Θωμάς Τσοπουρίδης
- Ποντιακή Λογοτεχνία
No comments:
Post a Comment