Βλαχική γραμματική του Μιχαήλ Μπογιατζή

Γραμματική ρωμανική ήτοι μακεδονοβλαχική,σχεδιασθείσα και πρώτον είς το φως αχθείσα υπό Μιχαήλ Γ Μποϊατζή,διδασκάλου της ενταύθα απλοελληνικής σχολής. Βιέννη 1813
Romanische oder macedonowlachische Sprachlehre, Viena, 1813
 

Ο Μπογιατζής γεννήθηκε και ζούσε στη Βούδα,αλλά είχε και περιουσιακά στοιχεία στην Πέστη.Στη Βούδα εργαζόταν ως δάσκαλος της ελληνική γλώσσας.

Το 1813 εξέδωσε την πρώτη αρμάνικη (βλάχικη) γραμματική σε δύο γλώσσες,στα γερμανικά και στα ελληνικά.Δηλαδή το βιβλίο απευθυνόταν όχι μόνο στους βλάχους του εξωτερικού αλλά και σ'αυτούς στις βαλκανικές τους εστίες.Για τη γραφή των βλαχικών χρησιμοποιήσε το λατινικό αλφάβητο.

Το βιβλίο ήταν η πρώτη βλαχική γραμματική με επιστημονικές αξιώσεις όπου συζητούνται θέματα φωνολογίας,ετυμολογίας και γραμματικής.
Όσον αφορά το λεξιλόγιο των κειμένων του βιβλίου,ο Μπογιατζής κατέφυγε σε πολλούς νεολογισμούς και δάνεια από τη ρουμανική (δακορουμανική) και τα λατινικά αντικαθιστώντας συστηματικά τις ελληνικές λέξεις και φράσεις με λατινικές και ρουμάνικες.

Π.χ. tu αντί tini ,
me rogu αντί palacarsescu
eu me bucuru αντί mi harsescu multu
bucaci αντί cumaci
forte αντί multu
invecitoru αντί dhascalu
conversacione αντί muabets

δάνειες είναι και πολλές αφηρημένες έννοιες:

fara indoire χωρίς αμφιβολία
indoescu αμφιβάλλω
nutrica θρέφω

Ο Μπογιατζής εισάγει για κάθε ρήμα του βιβλίου  και έναν απαρεμφατικό τύπο,ο οποίος δεν υπήρχε και δεν υπάρχει στα βλάχικα και τον δανείζεται είτε από τα λατινικά είτε από τα ρουμανικά.Και εξηγεί συγχρόνως ότι το απαρέμφατο δεν είναι σε χρήση στην αρμάνικη αλλά 'μεταχειριζόμαστε την οριστικήν έγκλισην ως οι γραικοί',όπως λέει στο βιβλίο.

Δίπλα σε όλους αυτούς νεολογισμούς και προσθήκες παραθέτει και την ελληνική μετάφραση για βοήθεια,προφανώς για να βοηθηθούν οι βλάχοι που δεν καταλάβαιναν αφού όλα αυτά ήταν άγνωστα στην βλαχική καθομιλούμενη.

Συμπερασματικά,μπορούμε να πούμε ότι το βιβλίο αποτελεί την πρώτη γραμματική της βλαχικής γλώσσας,βασισμένη σε επιστημονικά κριτήρια της επιστήμης της γλωσσολογίας εκείνης της εποχής αλλά το λεξιλόγιό του είναι σε πολλά σημεία τεχνητό και δεν αντιπροσωπεύει την καθομιλουμένη βλαχική γλώσσα της εποχής και θα ήταν ακατανόητο,σε κάποια σημεία,από τους τότε βλάχους.


Παρακάτω ακολουθεί ολόκληρο το βιβλίο.Όσοι γνωρίζετε βλάχικα ας κάνετε ένα σχόλιο για το λεξιλόγιο και τη γραμματική του βιβλίου.
Mihail G. Boiagi - Gramatiki romaniki itoi macedonovlaki - Romanische oder macedonowlachische Sprachlehre, ...

 

άλλη πηγή του βιβλίου
http://books.google.ro/books?id=VfhDAAAAcAAJ&pg=PP5&lpg=PP5&dq=Bojadschi+Romanische&source=bl&ots=LPN7deX6cK&sig=IjXjrXK7pOdlCrOk0Co3uOsNNRk&hl=ro#v=onepage&q&f=false

Share: