Αλβανική -ανάδελφη και παραλίγο λατινογενής.

Στα ψηλά βουνά των δυτικών Βαλκανίων μιλιέται μια πανάρχαια γλώσσα που όμοιά της δεν υπάρχει καμία γνωστή ,ούτε του παρελθόντος,ούτε του παρόντος- τα αλβανικά (gjuha shqipe-γκιούχα σίπε).

γκιούχα σίπε
αλβανική γλώσσα 

 Πρόκειται για ινδοευρωπαική γλώσσα με περίπου 7 εκατομύρια ομιλητές, κυρίως στην Αλβανία (Shqipria-Σιπρία) ,τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο αλλά και στην Τουρκία,την Ελλάδα,πολλές χώρες της Ευρώπης και την Αμερική. 

Η αλβανική, όπως και η ελληνική, είναι γλώσσα ανάδελφη.Δεν υπάρχει γνωστή συγγενική της γλώσσα. Είχε την τύχη να γλιτώσει τον πλήρη εκλατινισμό της ,να γίνει δηλαδή άλλη μια απόγονος γλώσσα της λατινικής ,όπως τα ρουμανικά,την τελευταία στιγμή εξαιτίας της καθόδου των Σλάβων.

γκέκικα,τόσκικα,

αρβανίτικα,αρμπερές

Στα αλβανικά διακρίνονται δύο κύριες διάλεκτοι τα γκέγκικα και τα τόσκικα με φυσικό όριο που τις διαχωρίζει το Γενούσο (Σκουμπίνη) ποταμό στην κεντρική Αλβανία.

Υπάρχουν και άλλες μεταβατικές διάλεκτοι ανάμεσά τους γύρω από τον ποταμό.Τα γκέκικα μιλιούνται στη βόρεια Αλβανία,το Κόσοβο,τη βορειοδυτική Βόρεια Μακεδονία, στα νότια του Μαυροβουνίου και της Σερβίας.

Τα τόσκικα στη νότια Αλβανία και κάποια χωριά της ελληνικής Ηπείρου και δυτικής Μακεδονίας.

Τα αρβανίτικα τα δικά μας και τα αρμπερές της Ιταλίας συγγενεύουν με την τοσκική διάλεκτο της οποίας μάλιστα διατήρησαν αρχαϊκά στοιχεία που δεν απαντώνται στην σύγχρονη αλβανική.

Η γκέκικη διάλεκτος διατηρεί αρχαϊκά στοιχεία της πρωτοαλβανικής που δεν συναντώνται πλέον στην τοσκική.

Γλωσσολογικά η τοσκική (toskë) διαιρείται σε πέντε διαλέκτους:τα βόρεια τοσκικά,τη διάλεκτο του Φίερι,Μπεράτι μέχρι τον Σκουμπίνη ποταμό,τα λαμπ ή λαμπρίστ (labërisht),τα τσάμικα (çam),τα αρβανίτικα και τα αρμπερές (arbëresh) της Ιταλίας.

Μερικές διαφορές μεταξύ των δύο κύριων διαλέκτων είναι στο λεξιλόγιο και στη φωνολογιά,το a αντί για ε και η αποβολή του τελικού e στα γκέκικα .

Η επίσημη γλώσσα της Αλβανίας και του Κοσόβου βασίζεται κυρίως στην τοσκική διάλεκτο.

---

προέλευση

Η ακριβής γεωγραφική προέλευση της αλβανικής γλώσσας δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα γνωστή.Πιστεύεται όμως ότι η περιοχή από όπου προήλθε ήταν μάλλον ορεινή παρά πεδινή ή παραθαλάσσια.

Το γηγενές αλβανικό λεξιλόγιο σχετικό με τη  θάλασσα είναι κατά κανόνα δάνειες λέξεις κυρίως από τα λατινικά και τα σλάβικα. Ενώ βρίθουν οι λέξεις σχετικές με βουνά, φυτά και εκτροφή βοοειδών. 

Αυτό αποτελεί σοβαρή ένδειξη ότι η αρχική κοιτίδα της αλβανικής γλώσσας ήταν ορεινή μακριά από τη θάλασσα.

αλβανικά και ρουμάνικα

Τα αλβανικά και τα ρουμάνικα έχουν ένα κοινό γλωσσικό υπόστρωμα από 160 περίπου λέξεις πιθανώς από παλαιοβαλκανικές γλώσσες , όπως η αρχαία δακική, ιλλυρική και  θρακική γλώσσα. Η επιρροή φαίνεται και στα τοπωνύμια.

Η σημερινή πρωτεύουσα της Ρουμανίας είναι το Βουκουρέστι.Στα αλβανικά υπάρχει η λέξη bukur που σημαίνει ωραίος.

Συνεπώς ‘Βουκουρέστι’ ίσως σημαίνει ωραίο μέρος.Αυτή η σχέση ανάμεσα στις δύο γλώσσες υποδεικνύει ότι οι Ρουμάνοι και οι Αλβανοί ίσως είχαν μια κοινή κοιτίδα στα κεντρικά ή δυτικά ορεινά Βαλκάνια. 

Πιστεύεται ότι τα αλβανικά εξελίχθηκαν από μια παλαιοβαλκανική γλώσσα,αλλά μέχρι σήμερα είναι άγνωστο ποιά είναι αυτή ακριβώς.

Μια μερίδα επιστημόνων,κυρίως Αλβανών θεωρεί τα αλβανικά απόγονο της ιλλυρικής γλώσσας αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί αφού οι γνώσεις που έχουμε για την ιλλυρική είναι λιγοστές έως σχεδόν μηδαμηνές.

Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί ούτε μία επιγραφή στα ιλλυρικά και το μόνο που έχουμε είναι ένας μικρός αριθμός λέξεων μετρημένες στα δάχτυλα ενός χεριού που αναφέρονται σε κλασσικές πηγές και κάποια παραδείγματα ιλλυρικών τοπωνυμίων,ανθρωπωνυμίων,εθνωνύμων και υδρωνύμων πολλά από τα οποία  μάλιστα είναι αμφισβητήσιμα.

Ο Σκεντέρμπεης κατά των Οθωμανών.

(ελληνικοί υπότιτλοι)

---

Παρ'όλίγον εκλατινισμός

Τα λεξικολογικά δάνεια στα αλβανικά προέρχονται από πλήθος γλωσσών και έγιναν σε διάφορες χρονικές περιόδους.

Τα σημαντικότερα λεξικολογικά δάνεια είναι λατινικά .

Μετά την κατάκτηση των Βαλκανίων από τους Ρωμαίους πλήθος λατινικών λέξεων, γραμματικών  και συντακτικών φαινομένων 

εισήλθαν στα αλβανικά.

Τα αλβανικά γλίτωσαν την τελευταία στιγμή την πλήρη εκλατίνισή τους. Εάν δεν κατέβαιναν οι Σλάβοι τώρα η αλβανική θα ήταν άλλη μια λατινογενής γλώσσα ,όπως συνέβη με τα ρουμάνικα.

Τα παλαιότερα δάνεια που μαρτυρούνται προέρχονται από τα δωρικά ελληνικά και είναι περιορισμένα,περίπου δεκαπέντε λέξεις.

Τα λατινικά επηρέασαν σημαντικά τα αλβανικά για πολλούς αιώνες ,από το 2ο έως τον 5ο αιώνα μ.Χ. και ένα πλήθος λατινικών λέξεων εισέρευσε στα αλβανικά.

 Πολλές από αυτές τις λέξεις διατήρησαν και τη φωνολογία των λατινικών της εποχής,όπως η λέξη qytet από το civitas που σημαίνει πόλη και η λέξη peshk από το piscis που θα πει ψάρι.Οι δύο αυτές λέξεις διατήρησαν την παλαιά λατινική προφορά του c ως κ μπροστά από φωνήεν (εδώ το i) και όχι ως τς.

Από τον 7ο έως τον 9ο αίωνα έχουμε τα σλαβικά δάνεια.

Τελευταίως προωθείται η θεωρία ότι τα αλβανικά είχαν σημαντική επιρροή σε πολλές βαλκανικές γλώσσες και συνέβαλαν  στη διαμόρφωση κάποιων χαρακτηριστικών τους .

Μια τέτοια συμβολή είναι το άρθρο κολλημένο (ως επίθεμα) στο τέλος της λέξης,φαινόμενο το οποίο εκτός από τα αλβανικά παρατηρείται στα βουλγάρικα ,τα σκοπιανά και τα ρουμάνικα.

---

Αλβανικό αλφάβητο

Από τότε που άρχισαν να γράφονται τα αλβανικά χρησιμοποιήθηκαν πολλά αλφάβητα για την απόδοσή τους.

Το πρώτο που χρησιμοποιήθηκε ήταν μάλλον το ελληνικό μαζί με το οποίο κατόπιν χρησιμοποιήθηκαν τα λατινικά, κυριλλικά, αλλά και το οθωμανικό ή τουρκοαραβικό αλφάβητο.

Τελικά επικράτησε μια παραλλαγή του λατινικού του λεγόμενου αλφαβήτου Μπασκίμι,που υιοθετήθηκε το 1908 μετά το συνέδριο του Μοναστηρίου και χρησιμοποιείται μέχρι τις μέρες μας..

Το σύγχρονο αλβανικό αλφάβητο (αλβ.alfabeti shqip)  αποτελείται από 36 γράμματα.

• 
  
  τα Ç, Sh ,Xh και Zh προφέρονται παχιά
• τo Ë προφέρεται σαν κλειστό ε 
• το R ακούγεται σαν αμερικάνικο r ενώ το γράμμα Rr σαν το ελληνικό ρ. 
• το γράμμα H προφέρεται σαν το αγγλικό h. 

Δείτε και το βίντεο με το αλβανικό αλφάβητο.

A α B β C τσ Ç τσ παχύ D ντ Dh δ E ε Ë ε ημίφωνο F φ G γκ Gj γκι H χ I ι J γ K κ L λ Ll λι (ουρανικό)* M μ

N ν Nj νι (ουρανικό)* O ο P π Q κ κρητικό R ρ αγγλικό Rr ρ S σ Sh σ παχύ T τ Th θ U ου V β X χ Xh τζ Y ου γαλλικό Z ζ Zh ζ παχύ

*με το λι και με το νι,που λένε.

δυσκολία στην προφορά κάποιων γραμμάτων

Στα αλβανικά συναντώνται κάποιοι ήχοι που δεν υπάρχουν στην επίσημη ελληνική και παρουσιάζουν δυσκολία στην εκφορά τους από τους Έλληνες.
Ας δούμε μερικά από αυτά τα γράμματα και την προφορά τους.
xh-τζ παχύ

r-ρ που φέρνει κάπως στο αμερικάνικο r

përshëndetje

περσεντέτιε 

γειά σου

q- κ, μεταξύ κ και τσ,σαν το κρητικό κ

παράδειγμα

në Greqi

νε γκρεκί 

στην Ελλάδα 

---

Πρώτες αναφορές στην αλβανική γλώσσα.

Η πρώτη γνωστή αναφορά στην αλβανική γλώσσα είναι αναφορά ενός μάρτυρας εγκήματος,με το όνομα Ματθαίος ο οποίος δήλωσε ότι άκουσε στα βουνά μια φωνή στα αλβανικά. Βρίσκεται σε κείμενο του 1285 μ.Χ.

''Meshari'' του Gjon Buzuku (1555),
το πρώτο βιβλίο στα αλβανικά.

Το 1555 γράφτηκε το πρώτο βιβλίο στα αλβανικά ,το Μεσάρι από τον Γκιον Μπουζούκου, έναν καθολικό κληρικό.

Το 'μεσάρι' αποτελεί μετάφραση των κύριων κομματιών της καθολικής λειτουργίας στην αλβανική.

 

1)Habent enim Albani prefati linguam distinctam a Latinis, Grecis et Sclavis ita quod in nullo se inteligunt cum aliis nationibus 

(1308 Anonymi Descriptio Europae Orientalis)

Οι προαναφερόμενοι Αλβανοί έχουν μια γλώσσα διακριτή από τους Λατίνους,τους Έλληνες και τους Σλάβους ,τέτοια που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με άλλους λαούς.

'

2)Audivi unam vocem clamantem in monte in lingua albanesca .

Άκουσα στα βουνά μια φωνή να φωνάζει στα αλβανικά.(Από κείμενο του 1285).

Μαθαίνω αλβανικά

Αλβανικές φράσεις και εκφράσεις

---

Διαβάστε επίσης

Η αλβανική γλώσσα στην καθομιλουμένη.

Η μέθοδος είναι παλιά αλλά πολύ χρήσιμη γιατί χρησιμοποιεί τύπους της καθομιλουμένης αλβανικής κάτι που δεν θα βρείτε στις περισσότερες μεθόδους εκμάθησης αλβανικής που κυκλοφορούν.

Μέθοδος εκμάθησης της αλβανικής γλώσσας.

μαθήματα αλβανικών

Η σχέση αλβανικών και ρουμανικών-μια θεωρία 

αρβανίτικες ηχογραφήσεις

core Albanian phrases

---

Share: