Βόρεια ιδιώματα της νεοελληνικής

Ιστορικά και γεωγραφικά στοιχεία κατανομής των διαλέκτων/ιδιωμάτων

Mε τον όρο βόρειες διάλεκτοι (ή βόρεια νεοελληνικά ιδιώματα) εννοείται η παραλλαγή της νέας ελληνικής που χρησιμοποιείται και ακούγεται από τη βόρεια ακτή του κορινθιακού κόλπου ως τα βόρεια σύνορα της ελληνικής επικράτειας, αλλά και σ' ένα τμήμα της Άνδρου και της Τήνου (εξαιρούνται ένα μικρό τμήμα της Μακεδονίας, αλλά και ο νομός Θεσπρωτίας). Γενικά, καλύπτουν το σύνολο σχεδόν του βόρειου ελληνικού ηπειρωτικού και νησιωτικού χώρου, από την Ήπειρο ως τη Μ. Ασία και από τη Στερεά Ελλάδα ως τη Μακεδονία (Συμεωνίδης 1977, 64). Η ίδια γλωσσική μορφή χρησιμοποιούνταν σε μερικές ελληνόφωνες περιοχές της σημερινής Τουρκίας, στα ΒΔ παράλια της Μικράς Ασίας, στο δυτικό μισό τμήμα της Ανατολικής Θράκης και σε μερικά σημεία των μικρασιατικών ακτών της Προποντίδας. Φυσικά αυτό ίσχυσε ως τη Μικρασιατική καταστροφή, όταν και πολλοί ξεριζωμένοι από τα παραπάνω μέρη εγκαταστάθηκαν σε διάφορα σημεία της ελληνικής επικράτειας.

διαλεκτικά κείμενα.

Στερεά Ελλάδα

Αγρίνιο

Πηγή: Κοντοσόπουλος, Ν. Γ. 1994. Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής. Αθήνα. Σελ. 175. Από το περιοδικό Λαογραφία Β (1910): 195.

…Πά' σ' ναι 'κλησά, μπαίνου μέσα, κάν' έτσι', γλέπ' ένα κρεμανταλά τ' νι̮α μεριά κ' έναν τ'ν άλλη κι κόβουνταν μύτ' με μύτ', κάτ' διαολόπ'λα, έπαιρναν κουβέντα απ' τ'ν έναν, λέγαν στουν άλλουν. Δεν είν' καλή δ'λειά τούτ', είπα, λέω να δώκω νι̮α σκι̮αχκι̮ά μη μι γράψ'ν κι̮ουτή κι στάθηκα κόκκαλο στον τόπο. 'Κει π'στέκομαν, κάν' έτσ', γλέπω έναν τραογέν' κι πιτι̮έτ' απ' τ'ν ακρ'νή πορτοπούλα με νι̮α σιδιροσφιντόνα στο χέρ' κι κάμπουσου καπνό μέσα, κάπνισι κάτι κόκκινα σανίδια, τα καπίν'σι κι παίρν̑' σ'ν αράδα, τ'ς ανθρώπ'ς κι τ'ς καπνίζ' κι τ'ς έλεϊ «στέκ'ς;» στέκου ου ένας, «στέκ'ς;» στέκου ου άλλους, έρχιτι κι σ' μένα, «στέκ'ς;» μ' λέει, «στέκου; ούστ!» τ' λέου, «φέγ' απ'ιδώ μη μι καπίν̑'ς». Σαν τ'ς καπίν̑'σι ούλ'ς, μπήκι μέσα κι κατί λέει, κατί λέει, κατί λέει, τουν γλέπου βάν̑' νι̮ά πουδιά απού πίσου, ένα σαγάν̑' στου κιφάλ̑' κ' ένα τσ'κάλ̑' στα χέρια κι πιτι̮έτ' απ' τ'ν ακρινή πόρτα, «κάτ' τα κιφάλια», τ'ς λέει, του βιο τ' διαόλ' ούστ! Κι τα βάλαν κάτ' τα κιφάλια. Ιγώ στάθ'κα κόκκαλου στουν τόπου…

Νησιά του Αιγαίου Σάμος

Πηγή: Κοντοσόπουλος, Ν. Γ. 1994. Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής. Αθήνα. Σελ. 189. Από το περιοδικό Αρχείον Σάμου 2, 157 - 158.

Μια φουρά ήτανι μέσ' σ' αυτό του καράβ', το πετροκάραβο, ένας καλότατος καπιτάνιους, μα καυχησάρ'ς, μού 'λιι ου πατέρας - ι - μ, όσου φανταχτής. Μια χρουνιά, Σαρανταήμερου, έρdανι απ' κάτ' απ' τα ν̑'σιά. Τ'ν ώρα πού 'τανι στου μέρους π' του βλέπ'ς τώρα είπι σι καυκιό σ' ένα Σμυρνιό που 'τανι μέσα πως μπουρεί να π'ράσ' τουν ήλιου και του 'δειχνι τα πουδάρια τ'ν ήλ' που 'τανι μπρουστά στου καράβ'. Ου Σμυρνιός γέλασι και τού 'πι πως τνη παράκουψι. Τότις θύμουσι ου καπιτάνιους και μια και δυο τρέχ̑' και διατάζ' τ'ς ναύτις να σάσ'νι ούλα τα πανιά. Μα δεν πρόφτασι να κάτσ' στου τιμόν̑' και πέτρουσι ούλου του καράβ'.

Πηγή:http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/studies/dialects/thema_b_2/texts.html

Share: